Πώς η μικρή Ισλανδία επαναστάτησε και διεκδικεί την εθνική της κυριαρχία

Της Deena Stryker
για το ιστολόγιο Daily Kos

Το ρεπορτάζ μιας ιταλικής ραδιοφωνικής εκπομπής που αφορούσε την εξελισσόμενη επανάσταση της Ισλανδίας είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα του πόσο λίγο μας πληροφορούν τα μέσα ενημέρωσης για τον υπόλοιπο κόσμο. Κάποιοι από εσάς ίσως να θυμάστε ότι, με
την έναρξη της οικονομικής κρίσης του 2008, η Ισλανδία κυριολεκτικά χρεοκόπησε. Οι δημοσιογράφοι αναφέρθηκαν στους λόγους μόνο εν παρόδω, και από τότε, το ελάχιστα γνωστό αυτό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πέρασε και πάλι στη λήθη.

Φυσικά, καθώς η μία ευρωπαϊκή χώρα μετά την άλλη εξαναγκάζεται να μπει σε μηχανισμό στήριξης ή κινδυνεύει να μπει, θέτοντας συγχρόνως σε κίνδυνο το ευρώ, πράγμα που θα έχει επιπτώσεις για ολόκληρο τον κόσμο, το τελευταίο πράγμα που θέλουν οι ισχυροί είναι να γίνει η Ισλανδία παράδειγμα προς μίμηση. Οι λόγοι είναι οι εξής:

Πέντε χρόνια διακυβέρνησης από ένα αμιγώς νεοφιλελεύθερο καθεστώς είχαν κάνει την Ισλανδία (χώρα με πληθυσμό 320.000, και δίχως ένοπλες δυνάμεις), μία από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Το 2003 όλες οι τράπεζες της χώρας αποκρατικοποιήθηκαν, και σε μια προσπάθεια να προσελκύσουν ξένους επενδυτές, πρόσφεραν τραπεζικές συναλλαγές on-line, το κόστος των οποίων ήταν ελάχιστο, επιτρέποντάς τους έτσι να προσφέρουν σχετικά υψηλά ποσοστά επιστροφής. Οι λογαριασμοί, γνωστοί ως Icesave, είχαν προσελκύσει πολλούς μικροεπενδυτές από Αγγλία και Ολλανδία. Ωστόσο, καθώς οι επενδύσεις αυξήθηκαν, το ίδιο έγινε και με το εξωτερικό χρέος των τραπεζών. Το 2003 το χρέος της Ισλανδίας ήταν ίσο με 200 φορές το ΑΕΠ της, και τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2007, έφθασε το 900%. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν η χαριστική βολή. Οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της Ισλανδίας, η Landbanki, η Kapthing και η Glitnir, χρεοκόπησαν και κρατικοποιήθηκαν, ενώ η ισλανδική κορώνα έχασε το 85% της αξίας της σε σχέση με το ευρώ. Στο τέλος του ίδιου έτους η Ισλανδία κήρυξε πτώχευση.

Παρ' όλα αυτά, και αντίθετα με τις προβλέψεις, η κρίση είχε ως τελικό αποτέλεσμα να επανακτήσουν οι Ισλανδοί τα κυριαρχικά τους δικαιώματα επί της χώρας τους, μέσα από μια διαδικασία άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας που τελικά οδήγησε σε νέο Σύνταγμα. Αλλά μόνο μετά από μια επίπονη διαδικασία.

Ο Geir Haarde, πρωθυπουργός της τότε σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης συνασπισμού, διαπραγματεύτηκε ένα δάνειο 2.100.000 δολαρίων, στο οποίο οι σκανδιναβικές χώρες πρόσθεσαν άλλα 2,5 εκατομμύρια. Η ξένη οικονομική κοινότητα πίεσε την Ισλανδία να επιβάλει δραστικά μέτρα. Το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσαν την προθυμία τους να αναλάβουν το χρέος της, υποστηρίζοντας ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να ξεπληρώσει η χώρα την Ολλανδία και τη Βρετανία, οι οποίες είχαν δεσμευτεί για την επιστροφή του ποσού στους πολίτες τους.

ΒΙΝΤΕΟ από εκπομπή της Helen Skopis με ελλ. υπότιτλους: Η Ισλανδία το παλεύει
 

Οι διαμαρτυρίες και ταραχές που ξέσπασαν και συνεχίστηκαν ανάγκασαν τελικά την κυβέρνηση να παραιτηθεί. Έγιναν πρόωρες εκλογές τον Απρίλιο του 2009, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί νικήτρια μια αριστερή συμμαχία η οποία, ναι μεν καταδίκασε το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, αλλά δεν άργησε να ενδώσει στις αξιώσεις του να εξοφλήσει η χώρα συνολικά 3,5 εκατομμύριο ευρώ. Αυτό θα προϋπόθετε την καταβολή 100 ευρώ τον μήνα από κάθε Ισλανδό πολίτη για 15 χρόνια, με επιτόκιο 5,5%, για να αποπληρωθεί ένα χρέος που στην πραγματικότητα όφειλαν ιδιώτες σε άλλους ιδιώτες. Ήταν η σταγόνα που τελικά έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει.

Αυτό που επακολούθησε ήταν κάτι το απρόβλεπτο. Η πεποίθηση ότι οι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να πληρώσουν για τα λάθη ενός οικονομικού μονοπωλίου, ότι ένα ολόκληρο έθνος αναγκάστηκε να φορολογηθεί για να αποπληρωθούν χρέη ιδιωτών ανατράπηκε, με αποτέλεσμα να υποστεί βαθιές αλλαγές η σχέση μεταξύ πολιτών και πολιτικών θεσμών ώσπου, τελικά, οι ηγέτες της Ισλανδίας αναγκάστηκαν να ταχθούν με το μέρος των ψηφοφόρων τους. Ο ηγέτης της χώρας, Olafur Ragnar Grimsson, αρνήθηκε να επικυρώσει το νόμο που θα είχε καταστήσει τους πολίτες της Ισλανδίας υπεύθυνους για την αποπληρωμή των χρεών των τραπεζών της και στη συνέχεια δέχθηκε να γίνει δημοψήφισμα.

ΒΙΝΤΕΟ διαδήλωσης για δημοψήφισμα

Φυσικά, η διεθνής κοινότητα αντέδρασε αυξάνοντας την πίεση που ασκούσε μέχρι τότε στην Ισλανδία. Η Βρετανία και η Ολλανδία απείλησαν με αντίποινα που θα απομόνωναν τη χώρα. Και ενώ οι Ισλανδοί πήγαιναν να ψηφίσουν, οι ξένοι τραπεζίτες προειδοποίησαν ότι θα μπλοκάρουν οποιαδήποτε ενίσχυση από το ΔΝΤ. Η βρετανική κυβέρνηση απείλησε να παγώσει τις καταθέσεις ταμιευτηρίου και όψεως των Ισλανδών. Όπως ομολόγησε ο ίδιος ο Grimsson: «Μας είπαν ότι αν αρνηθούμε τους όρους της διεθνούς κοινότητας, θα γίνουμε η Κούβα του Βορρά. Όμως αν τους είχαμε αποδεχθεί, θα είχαμε γίνει η Αϊτή του Βορρά».(Έχω γράψει πολλές φορές ότι όταν οι Κουβανοί βλέπουν τη δεινή κατάσταση της γειτονικής τους Αϊτής δοξάζουν τον Θεό για την τύχη τους.)

Στο δημοψήφισμα του Μαρτίου του 2010, το 93% ψήφισε κατά της αποπληρωμής του χρέους. Το ΔΝΤ πάγωσε αμέσως το δάνειο που είχε υποσχεθεί. Αλλά οι επαναστατημένοι (και αυτό δεν μεταδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες) δεν πτοήθηκαν. Με την υποστήριξη των εξαγριωμένων πολιτών, η κυβέρνηση ξεκίνησε αστικές και ποινικές έρευνες σχετικά με τους υπεύθυνους για την οικονομική κρίση. Η Interpol εξέδωσε διεθνές ένταλμα σύλληψης για τον πρώην πρόεδρο της Kaupthing, Sigurdur Einarsson, ενώ οι υπόλοιποι τραπεζίτες που εμπλέκονταν στο κραχ εγκατέλειψαν τη χώρα.

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ στα Ελληνικά: Πώς σώθηκε η Ισλανδία:

Όμως οι Ισλανδοί* δεν έχουν σταματήσει εκεί. Αποφάσισαν να συντάξουν νέο Σύνταγμα που θα απαλλάξει τη χώρα από την υπερβολική επιρροή του διεθνούς χρηματοοικονομικού τομέα και του εικονικού χρήματος. (Το μέχρι τότε ισχύον Σύνταγμα είχε συνταχθεί το 1918, όταν η Ισλανδία απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Δανία, και η μόνη διαφορά με το Σύνταγμα της Δανίας ήταν η αντικατάσταση της λέξης «βασιλιάς» με τη λέξη «πρόεδρος».)

Για να φτιάξει το νέο του Σύνταγμα, ο λαός της Ισλανδίας εξέλεξε μια επιτροπή 25 πολιτών από ένα σύνολο 522 ενηλίκων που δεν ανήκαν σε κανένα πολιτικό κόμμα, αλλά είχαν προταθεί από τουλάχιστον 30 πολίτες. Το νέο Σύνταγμα δεν ήταν έργο μιας ομάδας πολιτικών, αλλά γράφτηκε στο διαδίκτυο. Οι συναντήσεις των μελών της επιτροπής μεταδίδονταν διαδικτυακά και οι πολίτες είχαν την ευκαιρία να στέλλουν τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις τους, παρακολουθώντας το κείμενο καθώς διαμορφωνόταν. Το Σύνταγμα που τελικά θα προκύψει από αυτή τη συμμετοχική δημοκρατική διαδικασία θα υποβληθεί στο κοινοβούλιο για έγκριση, μετά τις επόμενες εκλογές.

'Οσοι από εσάς διάβασαν το βιβλίο του Jared Diamond "Kατάρρευση - Πως οι κοινωνίες επιλέγουν να αποτύχουν ή να επιτύχουν" θα θυμούνται την περιγραφή της κατάρρευσης της αγροτικής οικονομίας της Ισλανδίας τον 9ο αιώνα. Σήμερα η χώρα ανακάμπτει από την πρόσφατη οικονομική κατάρρευση της με τρόπους ακριβώς αντίθετους από αυτούς που γενικά θεωρούνται δεδομένοι, όπως επιβεβαιώθηκε πρόσφατα σε συνέντευξη της νέας επικεφαλής του ΔΝΤ, Christine Lagarde, στον δημοσιογράφο του CNN Fareed Zakaria. Και όμως, στον ελληνικό λαό έχουν γίνει συστάσεις για ιδιωτικοποίηση του δημόσιου τομέα της χώρας, η οποία προβάλλετει ως η μόνη λύση. Οι λαοί της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αντιμετωπίζουν την ίδια απειλή.

Οι λαοί αυτοί θα πρέπει να έχουν για φωτεινό παράδειγμα την Ισλανδία. Αρνούμενη να υποκύψει στα ξένα συμφέροντα, η μικρή αυτή χώρα έκανε τη φωνή της να ακουστεί παντού, ώστε να γίνει σαφές ότι ο λαός της είναι ο μόνος κυρίαρχος.

Αυτός είναι και ο λόγος που δεν ασχολούνται πια μαζί της οι δημοσιογράφοι.

ΒΙΝΤΕΟ: Μαξ Καιζερ: Ελλάδα Ισλανδία, The No-Pay Movement:

ΔIABAΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Σιωπή πληροφόρησης από την Ισλανδία. Γιατί;

Η Ισλανδία βγαίνει από την κρίση, χωρίς μνημόνιο και ΔΝΤ!

Ισλανδία ζεις! Εσύ μάς οδηγείς!

Πηγη