Ὁ Ἄτλας, μύθος ἢ ἱστορία;

Άτλας (μυθολογία)

Ο Άτλας καταδικασμένος να φέρει στους ώμους του τον ουράνιο θόλο.
Στην ελληνική μυθολογία και κατά τον Ησίοδο, ο Άτλας ήταν γιος του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης, και αδέλφια του ήταν ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Μενοίτιος, οι γνωστοί «Ιαπετίδες».
Στη Τιτανομαχία ήταν αρχηγός των Τιτανιδών (γιων των Τιτάνων) και μάλιστα ο δυνατότερος και ο επιδεξιότερος, που όμως μετά τη νίκη του ο Δίας τον τιμώρησε για πάντα υποχρεώνοντάς τον να κρατά για πάντα τον Ουρανό, (βλέπε και Ουράνια σφαίρα).


Επειδή τη “ θεία τιμωρία” αυτή την υπέμενε με θαυμαστή και παραδειγματική εγκαρτέρηση έλαβε το όνομα Άτλας (εκ του α και του τλάν = τα πάντα υπομένοντας). Για τον λόγο αυτόν στεκόταν ο Άτλας επί της κορυφής μεγάλου όρους της Αφρικής, το οποίο πήρε το όνομά του.

Εκεί τον βρήκε και ο Ηρακλής όταν τον «διέταξε» ο Ευρυσθέας να φέρει τα μήλα των Εσπερίδων και που επειδή, κατά συμβουλή του Προμηθέα, δεν ήθελε να πάει ο ίδιος στο κήπο των Εσπερίδων, αντικατέστησε τον Άτλαντα στα βαριά καθήκοντά του για όσο χρόνο εκείνος θα έλειπε. Όταν όμως ο Άτλας επέστρεψε με τα πολύτιμα φρούτα δεν ήθελε να κρατήσει τον ουρανό. Τότε προσποιούμενος ο Ηρακλής ότι θέλει λίγο βοήθεια για να κρατήσει τον θόλο καλύτερα κατάφερε να αφήσει στονΆτλαντα όλο το βάρος και έτσι να συνεχίσει τη τιμωρία του.

Κατά τον Οβίδιο (Μεταμορφ. Δ 626) ο Άτλας ήταν ένας πάμπλουτος βοσκός της Μαυριτανίας όπου και βασίλευε έχοντας όλων των ειδών τις αγέλες και απέραντους κήπους με τα περίφημα μήλα. Περνώντας όμως από εκεί ο Περσέας του ζήτησε να τον φιλοξενήσει. Αλλά ο Άτλας δεν τον δέχθηκε όταν έμαθε πως ήταν γιος του Δία, φοβούμενος κάποιο χρησμό που του είχε δώσει η Θέτιδα ότι γιος του Δία θα του έκλεβε τα μήλα. Όταν πλέον τόσο οι πειστικοί λόγοι του Περσέα, όσο και οι παρακλήσεις του απέβησαν άκαρποι αναγκάσθηκε ο μυθικός αυτός ήρωας να
παρουσιάσει στον Άτλαντα τη κεφαλή της Μέδουσας με αποτέλεσμα να τον απολιθώσει. Έτσι ο τιτάνας αυτός μεταβλήθηκε σε όρος τεράστιο, ο Άτλας, του οποίου η μεσαία κορυφή ήταν το κεφάλι και οι ακραίες κορυφές οι ώμοι του, με πλούσια δάση από τη κόμη του και δρυμούς από τη γενειάδα του.

Ανεξάρτητα των παραπάνω μύθων ο Διόδωρος τον θεωρεί ως τον πρώτο αστρονόμο που από το πανύψηλο αυτό βουνό της Αφρικής γλίστρησε και έπεσε στη παρακείμενη θάλασσα δίνοντας τόσο στο βουνό όσο και στη θάλασσα το όνομά του Άτλας και Ατλαντικός αντίστοιχα.
Τέλος ο Άτλας είχε πολλές κόρες που όσες απέκτησε από την Πληϊόνη ονομάσθηκαν Πλειάδες, οι δε άλλες εκ του ονόματός του Ατλαντίδες.

Σχολιάζει η Φιλονόη:
θέτοντάς (ὡς συνήθως) ἐρωτήματα πρὸς σκέψιν καὶ προβληματισμό.
Εἶναι ἱστορικό πρόσωπο ὁ Ἄτλας; Προσωπικῶς θεωρῶ πὼς μεγαλυτέρα ἀπόδειξις ἐκ τῶν τοπωνυμίων δὲν ὑφίσταται. Πᾶρτε παράδειγμα ἀπό δικές σας ἐμπειρίες. Ὅταν δικαιοῦστε νὰ ὀνοματίσετε μίαν ὁδό, συνήθως δίδεται τὸ ἀγαπημένο σας ὄνομα. (Κάποιοι δίδουν καὶ τό δικό τους. Λὲς καὶ ἐνδιαφερόμαστε ἐμεῖς νὰ μάθουμε πὼς ὁ τάδε τύπος ποὺ μένει στὴν γωνία εἶναι μαθηματικός, ἠλεκτρολόγος ἢ ἁπλῶς ἐπιδειξίας.) Ἂλλως τε, ἕνα πρόσωπο ποὺ δὲν ὑπῆρξε δὲν θὰ ἀναφερόταν σὲ κανέναν μύθο.

Οἱ μύθοι καταγράφουν μόνον γεγονότα ποὺ σημάδεψαν τὴν ἀνθρωπότητα. Στὸ ζήτημα τῶν θεῶν τοῦ κάθε λαοῦ, ἴσως νὰ χωροῦν πολλὲς ἑρμηνεῖες, ποὺ ἔχουν κύρια βάσι στὴν ἄγνοιά μας. Ἀλλὰ σὲ περιφερειακὰ πρόσωπα συνήθως δὲν εἶναι ἔτσι.
Ποιός εἶναι αὐτὸς σήμερα ποὺ ἀμφισβητεῖ τὴν Τροία καὶ τὰ τρωϊκά; Τὸ ἐὰν οἱ θεοί ἔπαιζαν ἢ ὄχι πεντόβολα μὲ τὶς τύχες τῶν θνητῶν, εἶναι διάφορον.
Συνεπῶς, παρατηρῶντας μόνον τὶς καταγραφὲς τῶν μύθων καὶ τὰ ἀτλαντικὰ τοπωνύμια, τὸ θεωρῶ δεδομένον πὼς ὁ Ἄτλας ἦταν ἱστορικό πρόσωπο.

Ἀπὸ τὴν ἄλλην μεριά, ἀναρωτιέμαι καὶ γιὰ τὸ πότε ὑπῆρξε. Διότι θὰ πρέπῃ νὰ ἦταν κάποιο πρόσωπο ποὺ γνώριζε μαθηματικά καὶ φυσική. (Ὅπως ἲσως γνωρίζουν ἀρκετοί, δὲν γίνεται νὰ ἀσχολεῖσαι μὲ ἀστρονομία καὶ νὰ μὴν κατέχῃς αὐτὲς τὶς δύο βασικὲς φυσικὲς ἐπιστῆμες.) Ἐὰν λοιπὸν ὁ Ἄτλας ἦταν ἀστρονόμος, τότε κατεῖχε μαθηματικὰ καὶ φυσική.
Ναί, ἀλλά πότε;
Χρονικὰ ἀδυνατῶ νὰ τὸ τοποθετήσω ἀκόμη ἀκριβῶς. (Καὶ δὲν ξέρω ἐὰν θὰ τὸ καταφέρω κάποτε…) Σίγουρα ὁ Ἄτλας ὑπῆρξε πρὸ τοὐλάχιστον τοῦ κατακλυσμοῦ τοῦ Δευκαλίωνος. (Εἴπαμε, Δευκαλίων ἀνηψιός Ἄτλαντος.)

Ὅμως τί πληροφορίες ἔχουμε γιὰ τὴν χρονικὴ τοποθέτησι αὐτοῦ τοῦ κατακλυσμοῦ; Ὁ ὁποῖος ἦταν τόσο βίαιος ποὺ ἕνα μεγάλο τμῆμα τῆς Ἑλλάδος χάθηκε κάτω ἀπὸ τὰ ὕδατα. Ἀλλὰ γιὰ νὰ συμβῇ κάτι τέτοιο, ἀπαιτοῦνται συνθῆκες γενικότερες. Δὲν γίνεται νὰ ὑψωθῇ μόνον στὴν Μεσόγειο τὸ ὕδωρ πλέον τῶν 200 μέτρων καὶ νὰ μὴν ἔχουμε ἀνάλογα σημάδια σὲ ἄλλες περιοχὲς τοῦ πλανήτου. (Ἄλλως τε ὁ Δευκαλίων προσάραξε στὸν Παρνασσό. Ὑψηλότατον ὄρος. Ὄρος. Μὲ περίπου 2.500 μέτρα ὕψος. Λέτε νὰ τὸν ἐνόχλησαν τὸν Παρνασσό τὰ 200 μέτρα ποὺ ὑπέθεσα;)

Δὲν γίνεται νὰ μᾶς ἀναφέρῃ ἡ μυθολογία ἀφανισμὸ τοῦ ἀνθρωπίνου εἴδους καὶ νὰ μὴν τὸ λάβουμε ὑπ’ ὄψιν μας. Οὔτε νὰ θεωρήσουμε (διότι ἔτσι μᾶς ἔμαθαν) πὼς εἶναι τοπικοῦ χαρακτῆρος κι ὄχι πρόβλημα γενικότερο τοῦ πλανήτου.

Συνεπῶς, ἐγώ τοὐλάχιστον, καταλήγω στὸ συμπέρασμα πὼς ἡ συγκεκριμένη καταστροφή, πρέπει νὰ ἀναφέρεται σὲ κάποιο γεγονός ποὺ ἀφοροῦσε τὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῆς γῆς. Ἄρα; Μήπως συζητᾶμε γιὰ κάποιαν ὁλοσχερῆ καταστροφή;

Οἱ μεγαλύτερες ὅμως καταστροφὲς ποὺ συνέβησαν στὸν πλανήτη, ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη τῆς ἐξελίξεως, τοποθετοῦνται σὲ πέντε περιόδους:
1η, τέλος ὀρδοβιδικίου περιόδου, περίπου πρὸ 440 ἑκατομμυρίων ἐτῶν.
2α, τέλος δεβονίου περιόδου, περίπου πρὸ 365 ἑκατομμυρίων ἐτῶν.
3η, τέλος περμίου περιόδου, περίπου πρὸ 250 ἑκατομμυρίων ἐτῶν.
4η, τέλος τριασικῆς περιόδου, περίπου πρὸ 215 ἑκατομμυρίων ἐτῶν καὶ
5η, στὰ ὅρια μεταξὺ κρητιδικῆς καὶ τριτογενοῦς περιόδου, περίπου πρὸ 65 ἑκατομμυρίων ἐτῶν.
Ἐὰν λάβουμε ὑπ’ ὄψιν μας καὶ τὶς διάφορες περιόδους ποὺ πέρασε ὁ πλανήτης πρὸ κειμένου νὰ γίνῃ κατοικήσιμος καὶ νὰ ἐμφανίσῃ τὰ πρῶτα σημάδια ζωῆς, τότε θέλετε νὰ περάσουμε γρήγορα μέσα ἀπὸ τὰ πολλὰ ἑκατομμύρια καὶ νὰ φθάσουμε στὰ λίγα;

Ἐὰν δεκτῶ πὼς οἱ προηγούμενοι δύο κατακλυσμοί (Δαρδάνου καὶ Ὠγύγου) εἶναι παλαιότεροι, τότε θὰ πρέπῃ νὰ ἀναζητήσουμε χρονικὴ τοποθέτησι περὶ τὴν 3η τοὐλάχιστον καταστροφή. Τέλος περμίου. Ἀλλὰ ἂς πάρουμε τὴν τελευταῖα ἐμεῖς γιὰ νὰ μὴν κακοκαρδίσουμε κάποιον.
Μήπως λοιπὸν ὁ Ἄτλας ἔζησε περὶ τὰ 65 ἑκατομμύρια χρόνια πρίν; Παράλογον; Ζοῦσαν σὲ σπήλαια, ἐὰν ζοῦσαν, οἱ ἄνθρωποι τότε; Ἴσως ναί… Ἴσως ὄμως κι ὄχι. Γιὰ σκεφθεῖτε το λίγο… Ἴσως τελικῶς νὰ μὴν εἶναι καὶ τόσο παράλογον!

Ὁ Ἄτλας λοιπὸν ἦταν ἀδελφὸς Ἐπιμηθέως καὶ Προμηθέως. Ὁ Ἡρακλῆς ξέρουμε πὼς τὸν ἐβοήθησε ἀλλὰ ἐπίσης ξέρουμε πὼς ἔχει σώσει καὶ τὸν ἀδελφό του ἀπὸ τὴν ὀργή τοῦ Διός, ἐλευθερώνοντάς τον ἀπό τὸν Καύκασο.

Ἔως ἐδῶ γνωστά. Τό ἐρώτημα τώρα: Ὁ Ἕλλην ποίου υἱός εἶναι; Μήπως τοῦ Δευκαλίωνος; Κι ὁ Δευκαλίων; Ποίου υἱός; Νομίζω Προμηθέως… Δῆλα δή ὁ Ἕλλην εἶναι παιδί Δευκαλίωνος, ἐγγόνι Προμηθέως καὶ δισέγγονον Ἰαπετοῦ…

Τότε γιατί ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες θέλουμε νὰ πιστεύουμε πὼς ἕλκουμε καταγωγὴ ἐκ Διός;
Ὁ Δίας ἦταν πρῶτος ἐξάδελφος τοῦ Προμηθέως. Ὁ Δίας τὰ ἔβαλε μὲ τοὺς Τιτᾶνες, δῆλα δή τοὺς παπποῦδες τῶν Ἑλλήνων. Καὶ τοὺς ἐφυλάκισε στὰ Τάρταρα… Δῆλα δή, ὁ Δίας ποὺ τιμοῦν οἱ Ἕλληνες, εἶναι ὁ ἀφανιστὴς τῶν Τιτάνων; Ἢ ἄλλως εἶναι ἀφανιστὴς τῶν προγόνων τῶν Ἑλλήνων; Μήπως καὶ τῶν Ἕλλήνων;

Κύττα κάτι πράγματα ὅμως… Μήπως καὶ σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖον τὰ ξέρουμε λᾶθος;
Κλείνω ὅμως πάλι μὲ τὸν Ἄτλαντα. Γνωρίζουμε πὼς εἶναι ἐπιστήμων (ἐπίσταται γνώσεως, ἴσως καὶ σοφίας) καὶ τιμωρεῖται ἐκ Διός. (Εἶναι κι αὐτὸς Τιτάν; Φυσικά!) Ἀλλὰ ἡ ἐπιστήμη του, οἱ γνώσεις του «χάθηκαν». Περάσαμε ὡς ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τόσα πολλὰ ἀνεβοκατεβάσματα, ποὺ μᾶς φαίνεται ἀπίστευτο νὰ διατηροῦσαν κάποιοι πρόγονοί μας, πρὸ ἀκόμη καὶ ἑκατομμυρίων ἐτῶν, γνώσεις ἐπιπέδου (ἴσως κι ἀνωτέρου) τῆς συγχρόνου ἐπιστημονικῆς γνώσεως. Γιὰ σκεφθεῖτε ὅμως… Ἴσως ἡ ἀπουσία «συνδετικῶν κρίκων» νὰ μὴν ἀποδεικνύῃ ἀσυνέχεια ἀλλὰ ἀδυναμία ἀναγνωρίσεως τῶν σημείων καὶ τῶν συνδέσεων…

Φιλονόη.

Υ.Γ.1. Μὴν προλάβουν κάποιοι νὰ μὲ …προλάβουν καὶ νὰ ἀρνηθοῦν τὴν ἀλήθεια τῶν ὅσων γράφω. Δὲν εἶναι δική μου. Εἶναι τῶν προγόνων μας. Σκληρὴ ἀλήθεια ἀλλὰ ἀλήθεια.

Υ.Γ.2. Ὅσο γιὰ τὸ ἐὰν εἶναι ἤ ὄχι ἱστορία τὰ παραπάνω, θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχουμε ὁ καθεῖς ἐξ ἡμῶν στὴν διάθεσί μας μερικὰ ἑκατομμύρια χρόνια γιὰ νὰ ἐρευνοῦμε. Διότι κάποιος διδάσκαλος ἔλεγε πρὸ ἐτῶν πὼς «ὅταν ἡ μυθολογία δεικνύῃ τὴν ἱστορία, ὁ ἀρχαιολόγος κυττᾶ τὸ δάκτυλο.»
Μὲ τὶς ὑγεῖες μας.
Πηγη