ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1913

Εθνική Δράση Ηλείας: 21 Φεβρουαρίου 1913
Η Απελευθέρωση των Ιωαννίνων
Τον Οκτώβριο του 1912 ξεκίνησε η μεγάλη πολεμική περιπέτεια των Βαλκανικών Πολέμων . Τέσσερα Χριστιανικά Βασίλεια ( Ελλάς, Βουλγαρία , Σερβία και Μαυροβούνιο ) στρέφονται εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , την νικούν και αλλάζουν οριστικά τον Χάρτη της Βαλκανικής . Συμπληρώνονταν άνω των 5 Αιώνων από την εισβολή των...
Οθωμανών Τούρκων σε αυτό το Ευρωπαϊκό έδαφος και ήλθε η ώρα για τους υπόδουλους Λαούς της περιοχής να αναπνεύσουν.


ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας ,ενώ ο Ελληνικός Στόλος ( με ναυαρχίδα το Θωρηκτό «Αβέρωφ »,που είχε κατασκευαστεί με χρήματα του ομωνύμου Ηπειρώτη ευεργέτη ) κάνει ελεύθερα τα Νησιά του Βορείου Αιγαίου. Ο ελληνισμός ζούσε ένα νέο 1821 , καθώς μετά από 500 χρόνια σκλαβιάς ανάσαιναν ελεύθερα προαιώνιες Ελληνικές Πατρίδες.

Μετά την Απελευθέρωση της Μακεδονίας ο Ελληνικός Στρατός ,υπό την ηγεσία του Διαδόχου Κωνσταντίνου στρέφεται προς την Ήπειρο .
Τα Ιωάννινα τότε ήταν έδρα του Τούρκου Πασά Εσάτ .Μεγάλη πόλη ,που συγκέντρωνε ως οικονομικό κέντρο τον Ελληνισμό και άλλες εθνότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας .

Άνθρωποι του χρήματος και του πνεύματος του νεότερου Ελληνισμού (λογοτέχνες και ευεργέτες ) είχαν καταγωγή από τα Ιωάννινα .Δεν είχε άδικο η λαϊκή ρήση «Γιάννενα , πρώτα στα γρόσια και τα γράμματα» .Οι Τούρκοι γνωρίζοντας την σημασία της πόλεως είχαν οχυρώσει την περιοχή του Μπιζανίου .

Ο Ελληνικός Στρατός τον χειμώνα του 1912 -1913 προέλασε στην Μακεδονία και στα βόρεια της Ηπείρου ( ακόμη , τότε ,η Ήπειρος ήταν ενιαία και δεν ήταν διχοτομημένη ,όπως σήμερα ) απελευθερώνοντας μάλιστα την πρωτεύουσα της Μακεδονίας , την Θεσσαλονίκη . Μία Μεραρχία ,υπό τον στρατηγό Σαπουντζάκη , δρούσε στα νότια της Ηπείρου .

ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Η εκκαθάριση των άλλων μετώπων έστρεψε τις Ελληνικές Δυνάμεις στην Ήπειρο . Οι άσχημες καιρικές συνθήκες και οι κακές επιλογές του Σαπουντζάκη υποχρέωσαν στις 19 Ιανουαρίου 1913 την Ελληνική Κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου να αναθέσει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Μετώπου Ηπείρου στον ίδιο τον απελευθερωτή της Θεσσαλονίκης Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο .

Ο Κωνσταντίνος φρόντισε αμέσως να βελτιωθεί ο ανεφοδιασμός του στρατεύματος και να ξεκουραστεί το ταλαιπωρημένο προσωπικό των Μονάδων ,ενώ παράλληλα προέβη στην ανασυγκρότησή τους . Με τα μέτρα αυτά βελτιώθηκε κατακόρυφα η μαχητική ικανότητα του στρατεύματος . Δίπλα στον Αρχιστράτηγο βρισκόταν το Επιτελείο που είχε διευθύνει τις επιτυχημένες επιχειρήσεις στην Μακεδονία .
Στο διάστημα Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου 1913 η Στρατιά Ηπείρου διέθετε δύναμη 762 Αξιωματικών και 40647 Οπλιτών , με 48 πολυβόλα και 93 πυροβόλα ( σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΣ ) . Οι έναντι αυτής Τουρκικές δυνάμεις αποτελούνταν από 4 Μεραρχίες συνολικής παρατακτής δυνάμεως 30000 ανδρών και 112 πυροβόλων ,στις αρχές Φεβρουαρίου 1913 .


Η ΝΙΚΗ ΣΤΟ ΜΠΙΖΑΝΙ – ΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑ

Στο Χάνι Εμίν Αγά , νοτίως των Ιωαννίνων , λίγο πιο μπροστά από το απόρθητο Μπιζάνι σχεδιάστηκε από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο και το Επιτελείο του μία αριστοτεχνική επίθεση : παραπλανητική επίθεση κατά του Μπιζανίου και ταυτόχρονα παράκαμψη με άλλες δυνάμεις και είσοδος στην πρωτεύουσα της Ηπείρου από τα νότια .

Ο θρυλικός μαύρος καβαλάρης ( από την Κύμη Ευβοίας ) Ιωάννης Βελισσαρίου εισέρχεται νύχτα στα Ιωάννινα επικεφαλής του 9ου Τάγματος Ευζώνων .Γίνεται ο νέος Ήρωας του Ελληνισμού .
Οι Τούρκοι βρίσκονται σε αδιέξοδο και συνθηκολογούν .
Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 τα Γιάννενα είναι ελεύθερα …
Ο Εσάτ Πασάς και ο Τουρκικός Στρατός παραδίδονται στον Διάδοχο Κωνσταντίνο , ο οποίος εισέρχεται επικεφαλής του νικητή Στρατού στην Πρωτεύουσα της Ηπείρου .
Η πόλη των θρύλων και των παραδόσεων ( όπως είναι το επίσημο σύνθημα που συναντά ο σημερινός επισκέπτης της πόλεως ) μετά την Τουρκική κατάκτηση 483 ετών (από το 1430 που περιήλθε στους Οθωμανούς Τούρκους κατακτητές ) ξαναγινόταν για πάντα Ελληνική .




Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΙΚΗ
Πολλά τραγούδια δημιουργήθηκαν για την μεγάλη Ελληνική Νίκη στο Μπιζάνι και τα Ιωάννινα. Ανάμεσα σε αυτά είναι και τα παρακάτω:

Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρια στο Μπιζάνι
κι ακού ντουφέκια πόπεφταν, κανόνια που βροντάνε.
-Μήνα σε γάμο πέφτουνε, μήνα σε πανηγύρι;
-Μήδε σε γάμο πέφτουνε, μηδέ σε πανηγύρι,
παρά ειν’ ο ελληνικός στρατός και πολεμάει τους Τούρκους.
Εσάτ’ πασάς εφώναξε, του Κωνσταντίνου λέει:
-Πάψε Κώστα μ’, τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι,
δικά σ΄είναι τα Γιάννενα, δικό σ’ και το Μπιζάνι,
δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες
και ‘ γω σκλάβος σου γένομαι με τριανταδυό χιλιάδες,
και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω.

(Νίκη Ελλήνων και παράδοση του Σπαθιού του Πασα)

Στις μάχες συμμετείχαν εκατοντάδες Ηλείοι πολεμιστές ,πολλοί από τους οποίους άφησαν την τελευταία τους πνοή στον Αγώνα για την Λευτεριά . Ανάμεσά τους και πολλοί Κρήτες εθελοντές ,που μόλις έβλεπαν την δική τους πατρίδα ελεύθερη από τους Τούρκους . Σχετικό τραγούδι αναφέρει:

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη
Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,
ούτε αδερφό ουτ΄ αδερφή να τον ψυχοπονάται,
μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.
- Σηκώσου, στρατιώτη μου, κι αντρείο παλικάρι,
να πάρεις το τουφέκι σου να πάμεν- ε στη μάχη,
τσι Τούρκους να νικήσομε κι ύστερα να ποθάνεις.
Για να ’χω ώρα πλειότερη το μνήμα σου να σκάψω
και σαν αντρείο Κρητικό να κάτσω να σε κλάψω.
- Παρακαλώ σας, βρε παιδιά κι αντρεία παλικάρια,
το μνήμα μου να σκάψετε στο μπλιο ψηλό χαράκι,
για να θωρώ τσι κανονιές, που ’ρχοντ’ απ΄το Μπιζάνι,
να βλέπω και τα Γιάννενα, τη λίμνη τη μεγάλη.
Κι αν πάτε και στον τόπο μου, να πείτε τση μαμάς μου,
τση μπλια καλής ξαδέρφης μου και τσ΄αγαπητικάς μου,
πέτε τσης πως παντρεύτηκα στου Μπιζανιού τη ράχη.
Την πλάκα πήρα πεθερά, τη μαύρη γης γυναίκα
και τα σφαιρίδια κανονιού αδέρφια κι αξαδέλφια.
Κι όντεν ασπρίσ’ ο κόρακας και γίνει περιστέρι,
Τότε κι εμείς δα σμίξομε, φίλοι μου μπιστεμένοι.

Η ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Η πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ιωαννίνων στην ελληνική επικράτεια, έγινε στις 23 Φεβρουαρίου του 1913, δύο μέρες μετά την απελευθέρωση. Το συμβούλιο αποτελείται από επτά μόλις συμβούλους και το δήμαρχο, τον Γιάγια Βέη και οι αποφάσεις του είναι απλές:

Πρώτα, τα ευχαριστήρια τηλεγραφήματα στον βασιλιά Γεώργιο που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Αθήνα.

Έπειτα, τα ευχαριστήρια στη γειτονική Άρτα που έχει ήδη σπεύσει να συγχαρεί τα Γιάννενα για την απελευθέρωση.

Τέλος, τα αιτήματα. Ο Δήμος Ιωαννιτών ζητάει από το ελληνικό κράτος και το Γενικό ∆ιοικητή Ιωαννίνων να καταβάλλει προς ενίσχυση της πόλης 10.000 φράγκα και οχήματα για να καθαριστεί η πόλη ενόψει των εορτασμών για την απελευθέρωση , αλλά και πετρέλαιο για να φωταγωγηθεί η πόλη. ∆ύο εκ των συμβούλων, οι ∆ημήτριος Κούτζικος και Περικλής Κίγκος συμμετέχουν ένα χρόνο μετά στην Πανηπειρωτική Συνέλευση στο Αργυρόκαστρο, ο μεν πρώτος ως πληρεξούσιος της Παραμυθιάς, ο δε δεύτερος των Ιωαννίνων.

Ακολουθεί το κείμενο των πρακτικών του πρώτου δημοτικού συμβουλίου των, ελληνικών και κατά σύνορα πλέον, Ιωαννίνων.

«Συνεδρία 1η του ∆ημοτικού Συμβουλίου Ιωαννίνων
Της 23ης Φεβρουαρίου 1913.

Πρόεδρος ο ∆ήμαρχος Γιάγια Βέης
Μέλη οι κ. Σιέχη Φραζής, Ματαθιούλης Λέβης, ∆ημήτριος Κούτζικος, Αθανάσιος Στούπης , Χαΐμ Λεβή, Νικόλαος Καζαντζής και Περικλής Κίγκος.

Αποφασίζεται η αποστολή τηλεγραφήματος προς την Α.Μ. τον Βασιλέα των Ελλήνων εις Θεσσαλονίκην, ως εξής:

«Α.Μ. τον Βασιλέα των Ελλήνων Θεσσαλονίκην
Πόλις Ιωαννίνων αγαλλόμενη επί απελευθερώσει αυτής υπό γενναίου Ελληνικού στρατού διοικούμενου παρά του ενδόξου Στρατηλάτου και ευκλεούς Βλαστού υμετέρας Μεγαλειότητος υποβάλλει ευλαβώς ένθερμα συγχαρητήρια ευχομένη όπως ο Ύψιστος κρατύνη υμετέραν Βασιλείαν επ’ αγαθώ Ελληνικού Έθνους
Ο ∆ήμαρχος Ιωαννίνων Γιαγιάς».

Επίσης, η αποστολή τηλεγραφήματος προς τον πρόεδρον της Κυβερνήσεως κ. Ελ. Βενιζέλον ως εξής:

«Α.Ε. Πρόεδρον της Κυβερνήσεως κ. Ελευθέριον Βενιζέλον Αθήνας
Εν ονόματι πόλεως Ιωαννίνων εν αγαλιάσει επί απελευθερώσει αυτής υπό νικηφόρου Ελληνικού στρατού υποβάλλω ένθερμα συγχαρητήρια
Ο ∆ήμαρχος Ιωαννίνων Γιαγιά».
Ο σημερινός επισκέπτης της περιοχής Ιωαννίνων μπορεί να δει το Χάνι Εμίν Αγά , το Μπιζάνι και τα σχετικά Μνημεία που θυμίζουν την μεγάλη εκείνη Νίκη του Ελληνικού Στρατού του Φεβρουαρίου του 1913 . Η Ήπειρος έχει ξεχωριστή θέση στην Νεοελληνική Πολεμική Ιστορία και στους Βαλκανικούς Πολέμους των ετών 1912-1913 και στο Έπος του 1940 .


(μνημείο Μπιζανομάχων)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ Γεώργιος Κουρκούτας – Φιλόλογος