Τι συμβαίνει στη δημοκρατία, όταν οι τράπεζες γίνονται πιο ισχυρές από τους πολιτικούς θεσμούς;

Mετάφραση του άρθρου “The Failing State of Greece”
RACHEL DONADIO Τhe New York Times

Η πρώτη φορά που επισκέφθηκα την Αθήνα, η πόλη ήταν στις φλόγες. Ήταν Δεκέμβριος 2008, και οι ταραχές, μετά το περιστατικό που σφαίρα αστυνομικού σκότωσε έναν έφηβο, έπληξαν την πόλη. Για αρκετές ...
τρομακτικές ημέρες, το κράτος δικαίου ήταν άστοχο στην καλύτερη περίπτωση.

Με το δεύτερο ταξίδι μου, στις εθνικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2009, όταν οι Σοσιαλιστές κέρδισαν..

Την περασμένη εβδομάδα, στεκόμουν έξω από το κινηματογράφο Αττικόν που είχε καεί. Είχε καταστραφεί από πυρκαγιά στις 12 Φεβρουαρίου, μια άγρια νύχτα όταν εμπρηστές με βόμβες μολότοφ έβαλαν σαν στόχο καταστήματα -κτίρια, τα περισσότερα από αυτά ιστορικά…

Μόλις λίγα τετράγωνα μακριά η Ελληνική Βουλή ενέκρινε το τελευταίο πακέτο μέτρων λιτότητας, που απαιτεί η τρόικα και οι ξένοι δανειστές. Η τρόικα – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – δεν θα δώσουν 130 δις ευρώ σε νέα δάνεια χωρίς πόνο. Οι Έλληνες δεν θα δεχτούν τον πόνο χωρίς θυμό.

Καθώς περισσότεροι από 6.000 αστυνομικοί φρουρούσαν το κέντρο των Αθηνών, αρκετές δεκάδες εγκληματίες διείσδυσαν σε μια τεράστια, σε μεγάλο βαθμό ειρηνική διαδήλωση των περισσότερων από 80.000 ανθρώπων και ώθησαν την πόλη σε χάος. Για άλλη μια φορά η Αθήνα καίγεται. Για άλλη μια φορά, το κράτος δικαίου είχε αποτύχει…

Τι πρέπει να κάνουμε για την Ελλάδα, η οποία δανείστηκε πέρα από τις δυνατότητές της και τώρα σπρώχτηκε στο χείλος του γκρεμού από τους δανειστές;

Είναι το «προβληματικό παιδί» της Ευρώπης, πιο διεφθαρμένη και δυσλειτουργική από τους γείτονές της;

Είναι μια ειδική περίπτωση;

Ή μήπως είναι στην πραγματικότητα ένας προάγγελος για ένα όραμα για το πώς η οικονομική κατάρρευση, μετατρέπει μια χώρα – ή τι συμβαίνει στη δημοκρατία, όταν οι τράπεζες γίνονται πιο ισχυρές από τους πολιτικούς θεσμούς;
Ενώ τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα υποφέρουν κάτω από το βάρος της δικής τους κακοδιαχείρισης και της λιτότητας που έχουν δεσμευθεί και τις μεταρρυθμίσεις που αγωνίστηκαν να επιβάλουν, η ανεργία και οι άστεγοι αυξάνονται και η Ε.Ε μεταφορφώνεται ακολουθώντας ένα νόμισμα που χτυπιέται από τις δυνάμεις της αγοράς.

Κάτι βαθύ και οδυνηρό συμβαίνει: Η ταχεία διάλυση μιας δημοκρατίας σε κοινή θέα. Καθώς στεκόμουν έξω από το Αττικόν την περασμένη εβδομάδα, αναρωτήθηκα: Πού είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην κακή κατάσταση και ένα αποτυχημένο κράτος;

Έθεσα το ερώτημα στον Θάνο Βερέμη, ιστορικός και υποστηρικτής του Πρωθυπουργού κ. Λουκά Παπαδήμου, πρώην αξιωματούχου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που προσπαθεί τώρα να κυβερνήσει την Ελλάδα ως τις εκλογές που αναμένονται φέτος την άνοιξη. «Η Ελλάδα είναι ένα ισχυρό αποτυχημένο κράτος», απάντησε σχεδόν χαμογελαστά. Κοίταξα γύρω από το δωμάτιο. Πίναμε τσάι “Earl Grey” στο κομψό Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία στην Πλατεία Συντάγματος. Στο ψηφιδωτό δάπεδο με πλακάκια, τα άλλα τραπέζια γέμισαν με πολιτικούς, πρώην πολιτικούς, ένα μακρύ-γενειοφόρου ιερέα στα μαύρα ράσα και αρκετούς καλοντυμένους άνδρες που δουλεύουν με τους φορητούς υπολογιστές τους. Αν αυτό είναι ένα αποτυχημένο κράτος, τότε λειτουργεί εξαιρετικά καλά.

Με πολλούς τρόπους, το μέλλον του ελληνικού κράτους σημειώνεται στο ψιλά γράμματα των 400 και σελίδων της δανειακής σύμβασης, που η Βουλή των Ελλήνων υπέγραψε νωρίτερα αυτό το μήνα. Εν μέσω των περικοπών των μισθών, αυξήσεων φόρων και κλείσιμο των κυβερνητικών υπηρεσιών, που προβλέπει μια μόνιμη παρουσία της τρόικας, η οποία θα έχει ισχύ εποπτείας, αν όχι πραγματικές εκτελεστικές εξουσίες. Οι φίλομεταρρυθμιστές εδώ πιστεύουν ότι η εξωτερική παρέμβαση είναι ο μόνος τρόπος για να σωθεί το ελληνικό κράτος. Άλλοι λένε ότι αυτό είναι το πρώτο βήμα για την Ελλάδα, να γίνει μια de facto αποικία – γερμανική- εντός της Ένωσης. Είτε έτσι είτε αλλιώς, είναι μια ανάπτυξη με πολύ σημαντικές επιπτώσεις για την δημοκρατική Ευρώπη.

Αλλά η Ελλάδα σήμερα μοιάζει λιγότερο σαν μια δυτική ευρωπαϊκή δημοκρατία και περισσότερο σαν μια εταιρεία στο μέσον της αναδιάρθρωσης, με τους χρηματοδότες και εξωτερικούς νομικούς να συμβουλεύουν για λεπτές υποθέσεις του κράτους. Μερικοί λένε ότι αυτό είναι αναπόφευκτο για μια χώρα με τόσο υψηλό χρέος. Αλλά πού θα οδηγήσει αυτό; Σε ποιόν απευθύνονται οι σύμβουλοι και η τρόικα ; Ποιος είναι το μυαλό των συμβούλων;

Μια οδυνηρή αγωνία κρέμεται σε όλη την Ελλάδα σήμερα, μια κόπωση που προέρχεται από διαρκή κρίση χωρίς κάθαρση, απ το να μην ξέρεις ποιος κυβερνάει, απ το να μην γνωρίζεις ποιος, αν υπάρχει κάποιος, που είναι υπεύθυνος στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη, απ το να μη καταλαβαίνεις τι πραγματικά συμβαίνει.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, μίλησα με έναν φίλο στην Αθήνα. “Η μητέρα μου το έκανε τελικά,” μου είπε. “Το σκεφτόταν εδώ και πολύ καιρό, αλλά σήμερα το έκανε. Πήρε όλες τις οικονομίες της από την τράπεζα. “Η μητέρα του φίλου μου, ένας δημόσιος υπάλληλος, ήταν ένα προπύργιο μεταξύ των φίλων της. Η νέα συμφωνία χρέους προτίθεται να αφαιρέσει την αβεβαιότητα, να ενθαρρύνει τους Έλληνες να τοποθετήσουν τα χρήματά τους πίσω στις τράπεζες. Όμως, έχει αποφέρει μέχρι σήμερα λίγη ανακούφιση.

Πρόσφατα, η είδηση που έκανε αίσθηση ήταν, η εικόνα από ένα νεαρό ζευγάρι που απειλεί να πηδήξει από ένα κτίριο. Ήταν και οι δύο υπάλληλοι μιας κρατικής υπηρεσίας που παρέχει τη στέγαση στους εργαζομένους (ΟΕΚ). Φοβόταν για το μέλλον τους και το παιδί τους, αφού η υπηρεσία έκλεισε στο πλαίσιο των μέτρων λιτότητας. Το δράμα φαίνεται να έχει πιάσει την ατμόσφαιρα της απελπισίας εδώ, καθώς οι εργαζόμενοι αγωνίζονται για τα δικαιώματα τους – ο ακρογωνιαίος λίθος του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους πρόνοιας.

Μια μέρα το περασμένο φθινόπωρο, μίλησα με τον Ανδρέα Δεληγιάννη, έναν άνθρωπο που στα πενήντα είχε χάσει τη δουλειά του και του είπα: “Είστε απογοητευμένοι. Όχι για τον εαυτό σας, όχι για τη χώρα σας, αλλά για το πώς όλος ο κόσμος πηγαίνει, και μου είπε σε μια καφετέρια που καθόμαστε. “Είναι σαν ένα είδος πολέμου χωρίς όπλα. Στον πόλεμο, μπορείς να δείς ποιος είναι ο εχθρός. Εδώ, είναι ένας αόρατος εχθρός. “

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης τους συνδέονται μεταξύ τους μέσω συνθηκών, με την ελπίδα ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση θα μειώσει την απειλή του πολέμου. Αλλά τα οικονομικά δεν είναι αρκετά, αυτό φαίνεται. Στο «Μια μεγάλη ψευδαίσθηση;” – ένα προφητικό δοκίμιο του 1996 για την Ευρωπαϊκή Ένωση ο Tony Judt ανέφερε “ότι οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί φυσικά και αναγκαστικά ακολουθούν τους θεσμούς οικονομικής φύσεως” αυτό είναι μια γελοία πλάνη.

Οι συγγένειες και οι σχέσεις, όπως είναι, δεν είναι πλέον προφανείς. Η υπερχρεωμένη Ελλάδα και η προσανατολισμένη στις εξαγωγές Γερμανία είναι παγιδευμένοι σε έναν κακό γάμο…. “Είτε μένουμε μαζί και να κάνουμε όλες τις θυσίες για να μείνουμε μαζί, ή αποφασίζουμε διαζύγιο, το οποίο μπορεί να είναι πολύ ταραχώδες και μπορεί να πάρει δεκαετίες να ξετυλίξει άλλους γάμους», μου είπε πρόσφατα ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, σημερινός υπουργός Περιβάλλοντος και πρώην ΥΠΟΙΚ.

Οι Έλληνες δεν αισθάνονται ότι είναι μοναδικοί. Υπάρχει μερικές φορές ακόμη και μια σκοτεινή χαρά στην προοπτική της ανταλλαγής των δεινών. «Είμαστε μια ωρολογιακή βόμβα,” ένας υπάλληλος στο κέντρο της Αθήνας ο Ηλίας Darlas, μου είπε την περασμένη εβδομάδα. “Όπως και με την Αραβική Άνοιξη, αν γίνει εξέργεση εδώ, αυτό θα συμβεί και αλλού.”

Πηγή