ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΣ
Στον στίχο 427e10 της Πολιτείας η ιδεώδης πολιτεία ενσαρκώνει τις τέσσερις θεμελιώδεις αρετές. Χαρακτηρίζεται από Σοφία, Ανδρεία, Σωφροσύνη και Δικαιοσύνη. Η πόλη είναι σοφή, επειδή οι άρχοντές της (οι φιλόσοφοι-βασιλείς) είναι σοφοί και την καθοδηγούν προς το Αγαθόν. Είναι επίσης ανδρεία, για τον λόγο του ότι οι φύλακες-επίκουροι είναι ανδρείοι και μπορούν να υπερασπιστούν αφενός μεν τη εδαφική της ακεραιότητα αφετέρου δε τις αξίες που προβάλλει το εκπαιδευτικό της σύστημα. Χαρακτηρίζεται από σωφροσύνη, για το γεγονός ότι ανάμεσα στις τρεις τάξεις βασιλεύει η αρμονία, προκύπτουσα από την υποταγή της κατώτερης στις ανώτερες. Είναι ακόμη δίκαιη, επειδή το κάθε στοιχείο εκπληρώνει τη λειτουργία του δίχως να παρακωλύει την αντίστοιχη λειτουργία των άλλων.
Εξετάζοντας, τώρα, εις βάθος κάθε μία από τις παραπάνω αρετές, θα ξεκινήσουμε από την Σοφία. Στον στίχο 428b1 ο Πλάτων, διά στόματος του Σωκράτους, την αναφέρει ως το πρώτο πράγμα το οποίο διακρίνεται καθαρά αναφορικά με το αντικείμενο της συζητήσεως τους. Η Σοφία διαφαίνεται από την δυνατότητα της ορθής κρίσεως, από μέρους της πόλεως. Αυτό φυσικά είναι απόρροια της γνώσης την οποία κατέχουν οι κεφαλές αυτής. Βεβαίως, η διευκρίνιση για τους κυβερνήτες δίδεται παρακάτω, όταν γίνεται διαχωρισμός των ειδών της γνώσης που δύναται να κατέχουν οι διάφορες τάξεις. Έτσι, σύμφωνα με το παράδειγμα που δίδεται, η ξυλουργική γνώση δεν δύναται σε καμία των περιπτώσεων να χαρακτηριστεί σοφή. Κατά τον ίδιο τρόπο αποκλείει από την Σοφία την κατοχή οποιασδήποτε τέχνης, για να καταλήξει στην ορθή κρίση των επικεφαλής της πολιτείας, οι οποίοι θεωρούνται ως οι καθ’ ύλην αρμόδιοι να κατέχουν την αληθινή σοφία. Τους ονομάζει, μάλιστα, ως τέλειους φύλακες της πόλης. Οι ίδιοι αποτελούν, όπως είναι φυσικό άλλωστε, την πλέον ολιγάριθμη κοινωνική ομάδα και βάσει της γνώσεως, η οποία είναι δοσμένη από τη φύση, άρχουν στους υπολοίπους. (Στίχοι 428b1-429a7).
Συνεχίζοντας την αναδίφησή μας στις πλατωνικές αρετές της ιδανικής πολιτείας θα συναντήσουμε στον στίχο 429a8 την αναφορά του συγγραφέως στην Ανδρεία. Εδώ βλέπουμε ότι ο μεν Σωκράτης εξακολουθεί να φιλοσοφεί, να επιχειρηματολογεί και να απευθύνει ρητορικές ερωτήσεις στον Γλαύκωνα, όπου μέσω αυτών συμπεραίνει κάποια πράγματα. Από την άλλη ο Γλαύκων ακούει, μετά της δεούσης προσοχής, τα λεγόμενα του Σωκράτους για τη Ανδρεία, την οποία αντιλαμβάνεται ως ένα είδος σωτηρίας. Στο σημείο αυτό, για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας της Ανδρείας, παρατίθεται μία παρομοίωση των βαφέων, των βαφών και του βαψίματος με τους στρατιώτες, καθώς και τις αντιλήψεις που τους περνούν μέσα από την εκπαίδευσή τους. Με μία επιδέξια προσέγγιση, παρατηρούμε ότι συνδέει το άνθος, δηλαδή την λαμπρότητα, την στιλπνότητα του χρώματος, το οποίο αν χρησιμοποιηθεί στην βαφή καλά, γίνεται ανεξίτηλο και δεν αφαιρείται, με τους νέους που θα υπηρετήσουν την θητεία τους, εκπαιδευόμενοι με μουσική και γυμναστική. Ταυτοχρόνως, οι νέοι αυτοί οπλίτες θα δέχονται τους νόμους σαν βαφή της ψυχής. Εξάλλου, ο χαρακτήρας που έχουν αποκτήσει, όπως και η ανατροφή που τους έχει δοθεί, τους κάνουν ικανούς να υπακούουν και να διαφυλάττουν την «βαφή» τους. (Στίχοι 429a8-430c6).
Μετά την Ανδρεία ακολουθεί η αναφορά του συγγραφέως, πάντα εντός του διαλογικού πλαισίου, στην Σωφροσύνη στον στίχο 430d1 . Εδώ η αρετή της σωφροσύνης εκλαμβάνεται ως ένα είδος αυτοκυριαρχίας και νομιμοφροσύνης. Η αυτοκυριαρχία συνίσταται στην χαλιναγώγηση ορισμένων απολαύσεων και επιθυμιών. Εκείνος που θα το καταφέρει θεωρείται ανώτερος του εαυτού του. Κατά τον ίδιο τρόπο, όποιος αδυνατεί να επιβληθεί του κακού του εαυτού και κυριαρχηθεί από αυτόν θεωρείται χειρότερος και χαρακτηρίζεται ακόλαστος. Αποδεικνύεται, επομένως, κατώτερος των περιστάσεων. Η αυτή κατάσταση λαμβάνει χώρα και στην πόλη. Θεωρείται ανώτερη του εαυτού της όταν συμβαίνει να κυριαρχεί το πλέον εκλεκτό κομμάτι της. Οι λίγοι ικανοί έχουν την δυνατότητα να ελέγξουν, μέσω του ορθού λογισμού τον οποίο έχουν, τις επιθυμίες των πολλών, ακόμη και των πλέον ασήμαντων. Με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία ξεπερνά τις απολαύσεις και τις επιθυμίες και ανυψώνεται σε άλλες σφαίρες.
Αναφορικά με την νομιμοφροσύνη, τούτη επιτυγχάνεται όταν τόσο οι κυβερνώντες όσο και οι κυβερνώμενοι τυγχάνουν της ιδίας γνώμης ως προς το ποιοι είναι σωστό και δίκαιο να άρχουν της πόλεως. Κατά συνέπεια, η έννοια της σωφροσύνης εκτείνεται σε όλη την πολιτεία, αποτελώντας το στοιχείο εκείνο της ομοφωνίας και της αρμονικής συνύπαρξης των τάξεων που την απαρτίζουν. (Στίχοι 430d1-432b1).
Μετά λοιπόν και την παρουσίαση της σωφροσύνης ερχόμαστε στην αρετή που απέμεινε και η οποία δεν άλλη από την Δικαιοσύνη(στίχος 432b5 ). Είναι αλήθεια ότι το μείζον θέμα που συζητείται στην Πολιτεία είναι η δικαιοσύνη. Το αναφέρει, άλλωστε, ξεκάθαρα ο Σωκράτης στον 433a. Αποτελεί τον θεμέλιο λίθο, βάσει του οποίου θεμελιώνεται όλο το οικοδόμημα της ιδανικής Πλατωνικής Πολιτείας. Βασική αρχή της δικαιοσύνης, όπως την αντιλαμβάνεται ο Πλάτων, αποτελεί το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι μέσα στην πολιτεία, κάθε πολίτης και κάθε τάξη ασχολείται και εργάζεται μόνον στον τομέα του και αποκλειστικά με το αντικείμενό του. Ο Σωκράτης την ορίζει ως την ενασχόληση κάποιου με το οικείον του, δηλαδή τη δουλειά του. Αυτό θα τον αποτρέψει με το να ασχολείται με ανάρμοστες εργασίες. Ειδικά η πολυπραγμοσύνη (434b7), ανάμεσα στις τάξεις που αποτελούν την πόλη, θεωρείται ζημιογόνος. Φθάνει δε, μέχρι του σημείου να την χαρακτηρίσει κακούργημα. Το σκεπτικό είναι ότι ο καθένας προσφέρει αυτό που δύναται από το πόστο του, ενώ παράλληλα συνεισφέρει στην αρμονική συνύπαρξη και στην κοινωνική πρόοδο. (Στίχοι 432b5-434c6).
ellinikoarxeio.com
από ΘΑΛΑΜΟΦΥΛΑΚΑΣ
filologos10
2 σχόλια:
-Αντί σχολίου:ΠΟλίτης<>ΟΠλίτης τής Πόλεως!!!
(Πλάτων, Πρωταγόρας 320a– 322d, σε ελεύθερη απόδοση)
- Λοιπόν, ήταν κάποτε ένας καιρός πού αν και οι Θεοί υπήρχαν τα θνητά όμως γένη δεν υπήρχαν. Όταν ήρθε ο καιρός πού είχε οριστεί να γίνουνε κι εκείνα, οι Θεοί τα πλάθουν στα βάθη της γης από φωτιά και χώμα, κι απ' ό,τι γίνεται με τη φωτιά και με το χώμα. Σαν σίμωσε και ήρθε η ώρα να τα φέρουν στο φως, φώναξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα, για να τα στολίσουν με τα όπλα της φύσης, μοιράζοντας στο καθένα εκείνο πού χρειαζόταν. Ό Επιμηθέας τότε παρακαλεί τον Προμηθέα να κάμει τη μοιρασιά. « Κι όταν τελειώσω», είπε, «εσύ να επιθεωρήσεις». Έτσι τον έπεισε, και αρχίζει να μοιράζει…
Σε άλλα λοιπόν δίνει τη δύναμη, όχι όμως τη γρηγοράδα και τη σβελτάδα, ενώ αντίθετα στα αδύναμα προσθέτει τη γρηγοράδα. Άλλα τα οπλίζει με δυνατά όπλα σε όσα πάλι έδινε άοπλη φύση, εύρισκε άλλο τρόπο σωτηρίας. Σε κείνα δηλαδή, πού το φυσικό τους τα όρισε μικρόσωμα, έδινε τα χρώματα τη φτερωτή φυγή και
την υπόγεια κατοικία. Ενώ όσα δυνάμωνε με το μέγεθος, με το ίδιο το μέγεθος τα ‘σωζε. Και με παρόμοιο τρόπο συνέχιζε να μοιράζει προσέχοντας την ισορροπία και την αρμονία Και όλα αυτά τα σοφιζόταν από έγνοια, μη και κανένα είδος εξαφανιστεί…
Όταν, λοιπόν, έσωσε να ξεφύγει τον κίνδυνο να εξοντώνουν το ένα το άλλο, πιάστηκε να βολέψει τη ζωή τους από τις εποχές και τις θεομηνίες. Έτσι τα ντύνει με τρίχωμα πυκνό ή με σκληρά δέρματα και για να παλεύουν και
να πολεμούν το κρύο, και για να αντέχουν στους καύσωνες. Και ακόμη σαν πηγαίνουν στην κοίτη τους να τους βρίσκεται η ίδια η στολή καλόβολο και φυσικό κρεβάτι. Και τα πόδια τους τα προστάτεψε με οπλές, και δέρμα σκληρό, και με νύχια. Ύστερα διάλεγε τις τροφές, διαφορετική για το καθένα. Για άλλα το χορτάρι και σπόρους, για άλλα καρπούς και φύλλα από τα δέντρα, για τα υπόλοιπα ρίζες. Σε μερικά όρισε να γίνουν σαρκοβόρα. Και σ’ αυτά έδωκε την αναπαραγωγή δύσκολη, ενώ σε κείνα πού σπαράζονταν από τα σαρκοβόρα την έδωκε εύκολη. Έτσι σιγούρεψε τη σωτηρία των γενών.
Επειδή, όμως, ήταν κομμάτι και λιγουλάκι απερίσκεπτος ο Επιμηθέας, ξεχάστηκε και ξόδεψε όλα τα δώρα της φύσης στα άλογα. Έτσι απόμεινε αστόλιστο το γένος των ανθρώπων και δεν ήξερε, τι να κάμει. Στην αμηχανία του απάνω έρχεται να επιθεωρήσει ό Προμηθέας και τα βρίσκει όλα στην εντέλεια. Μονάχα ό άνθρωπος στεκόταν άπόδετος και γυμνός, χωρίς δυνάμεις και χωρίς τρίχωμα. Και η μέρα η ορισμένη να βγει από τα έγκατα στο φως, ήταν κοντά. Στενεμένος και στεναχωρημένος τότε ο Προμηθέας να βρει μια σωτηρία για τον άνθρωπο, κλέβει από τον Ήφαιστο τη φωτιά, κι από την Αθηνά την τεχνική γνώση — γιατί πώς θα μπορούσε κανείς χωρίς τη φωτιά να αποκτήσει την τεχνική γνώση, ή να την μεταχειριστεί; — και τα χαρίζει στους ανθρώπους.
Έτσι λοιπόν την απόκτησε ο άνθρωπος την πρακτική γνώση την Πολιτική όμως, δεν την είχε. Αυτή βρισκόταν κοντά στο Δία. Και ό Προμηθέας δεν μπορούσε να μπει στην ακρόπολη, στα δώματα του Δία — άσε πού και οι φρουρές εκεί ήσαν φοβερές, τρομερές και επαγρυπνούσαν — ενώ στην κατοικία του Ηφαίστου και της Αθηνάς, όπου δουλεύανε συντροφικά την τέχνη τους, πέρασε λαθραία. Κι αφού έκλεψε την τέχνη της φωτιάς από τον Ήφαιστο και την άλλη από την Αθηνά, τα χαρίζει στους ανθρώπους. Χάρη σ' αυτά βρέθηκε τρόπος και πορεύτηκε ό άνθρωπος στη ζωή. Ό Προμηθέας όμως, εξ αιτίας του Επιμηθέα, αργότερα δικάστηκε από τους Θεούς για κλοπή, και βρίσκεται σιδηροδέσμιος στον Καύκασο και να κατεβαίνει κάθε τόσο ο αετός και να του τρώει τα συκώτια. Έτσι λένε…>>>>>
>>>>>>>
Επειδή, λοιπόν, ο άνθρωπος έλαβε Μοίρα ( Ειμαρμένη) – (Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος) από τη Θεϊκή φύση, πρώτα - πρώτα, εξαιτίας της συγγένειάς του με το Θεό, μόνον αυτός από τα ζώα πίστεψε σε Θεούς, και καταπιάστηκε να τους αφιερώνει βωμούς και αγάλματα και να τελεί θυσίες, σπονδές, Χοές… Ύστερα χάρη στην τέχνη του προχώρησε στην άρθρωση της γλώσσας και των λέξεων, και ανακάλυψε την κατοικία την ένδυση την υπόδηση και τις τροφές από τη Γη. Αφού πια οργανώθηκαν έτσι οι άνθρωποι, κατοικούσαν στην αρχή σκόρπιοι, ενώ οι Πολιτείες δεν υπήρχαν. Τους εξολόθρευαν όμως τα θηρία, επειδή απέναντι τους υστερούσαν σε όλα. Και η κατασκευαστική τους τέχνη πού έφτανε να τους θρέφει, δεν έφτανε να τους προστατεύει από τα θηρία. Γιατί δε κατείχαν ακόμη την Πολιτική τέχνη, πού η πολεμική είναι μέρος της. Για να σωθούν, άρχισαν τότε να αθροίζονται και να χτίζουν Πολιτείες. Κάθε φορά όμως πού αθροίζονταν, αδικούσαν ο ένας τον άλλο, με αποτέλεσμα να σκορπίζονται ξανά και ξανά.. και να χάνονται.
Ό Δίας τότε, από φόβο για το γένος μας μήπως ξεκληριστεί, στέλνει τον Έρμή στους ανθρώπους και τους φέρνει την Αίδοσύνη (ΑΙΔΩΣ) και το Νόμο. (ΝΟΜΙΜΟΝ) {παράκληση να διαβαστεί ή λέξη και αντίστροφα}. Τότε επικράτησε στις Πολιτείες η τάξη και της εμπιστοσύνης οι συνεκτικοί δεσμοί. Ρωτά, λοιπόν, ο Έρμης τον Δία, πώς να δώσει στους ανθρώπους την αίδοσύνη (ΑΙΔΩΣ) και το Νόμο. Θα τα δώσω με τον τρόπο πού τους δόθηκαν και οι τέχνες; δηλαδή, εκείνος πού έλαβε την τέχνη του γιατρού είναι αρκετός για ένα σωρό πολίτες το ίδιο γίνεται και με τους κατόχους των άλλων επαγγελμάτων.
Με παρόμοιο τρόπο θα εγκαταστήσω την Αίδοσύνη και το Νόμο, ή θα τα μοιράσω σε όλους; Σε όλους, αποκρίθηκε ο Δίας, και όλοι να μετέχουν σ' αυτές. Γιατί δεν στεριώνουν οι Πολιτείες, όταν εδώ μετέχουν λίγοι, όπως γίνεται με τις άλλες τέχνες. Και να συστήσεις Νόμο από μένα πως, όποιος δεν μπορεί να μετέχει στην Αίδοσύνη (ΑΙΔΩΣ) και στο Νόμο να τον σκοτώνουν. Σα να 'ταν κάθαρμα της Πολιτείας.- Iων ο Β΄
Δημοσίευση σχολίου