Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

Τι υποστηρίζει η Ορθοδοξία για την άσκηση ;




Είναι ξεκάθαρο ότι πολλές έγκριτες επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών ότι η άσκηση βοηθάει ουσιαστικά στην πρόληψη αλλά και τη θεραπεία σοβαρών χρόνιων νοσημάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση, κακοήθων νεοπλασιών, όπως του μαστού και του παχέος εντέρου, αλλά και ψυχιατρικών διαταραχών, όπως του άγχους και της κατάθλιψης.
Το ερώτημά μας αυτή τη φορά.... είναι: “Η καθημερινή άσκηση βοηθάει και την ψυχή μας όπως το σώμα μας;”, “Τι λέει η ορθόδοξη θεολογία για την άσκηση;”
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο άνθρωπος αποτελείται από την “ορατή τε και αόρατη φύση”. Στον άνθρωπο ενώνεται η ψυχή και το σώμα και “μικρός κόσμος ο άνθρωπος εστίν”.
Σε αντίθεση με πολλούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους που θεωρούσαν το σώμα “δεσμωτήριο της ψυχής”, η οποία έπρεπε να αποδεσμευτεί από τη φυλακή της για να επιστρέψει στον κόσμο των ιδεών, στην ορθόδοξη παράδοση “το σώμα ζωογονείται διά της ψυχής και η ψυχή ενεργεί δια του σώματος”.
Αν λοιπόν η γυμναστική βοηθάει την υγεία του σώματος βοηθιέται συγχρόνως και η υγεία της ψυχής μας.
Ο Άγιος Νεκτάριος, ο οποίος πρόσφατα ανακηρύχθηκε και προστάτης των γυμναστών, ανέπτυξε με λεπτομέρειες στην ομιλία του “Περί Γυμναστικής” που εκφωνήθηκε στις 21/8/1893 στην Κύμη, τα καλά της γυμναστικής για το σώμα και την ψυχή. Μάλιστα μιλάει για “σύμμετρο σωματική γυμνασία”, δηλαδή για μια ισορροπία μεταξύ των σωματικών και ψυχικών ασκήσεων. Χρησιμοποιεί το λόγο του Αριστοτέλη, σύμφωνα με τον οποίο “…τα τε υπερβάλλοντα γυμνάσια και τα ελλείποντα φθείρει την ψυχήν, σώζεται δε η σωφροσύνη υπό της μεσότητος…”
Τονίζει ότι “η υπερβολική άσκηση του σώματος φθείρει την ψυχή”, αλλά και ότι “η άκρα της ψυχής ανάπτυξη δια τους υπερβάλλοντας πόνους φθείρει το σώμα”. Εκτός από τα λόγια, ο Άγιος Νεκτάριος ως διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής (1894 – 1908), έκανε και συγκεκριμένα έργα προς την κατεύθυνση αυτή. Συγκεκριμένα, καθιέρωσε το ποδόσφαιρο και επέμενε στη σωστή διατροφή και τη συστηματική γυμναστική για όλους τους μαθητές της σχολής του.
Όλοι οι κορυφαίοι πατέρες της ορθόδοξης θεολογίας διδάσκουν ότι υπάρχει στενή ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος του ανθρώπου και ότι η σωματική άσκηση είναι ευεργετική για την ψυχή. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει ότι “…ο Χριστιανός παιδαγωγός πρέπει να είναι διδυμοτόκος, να αποβλέπει και στη μόρφωση της ψυχής και στη διάπλαση και ευσχημοσύνη του σώματος”. Ο Άγιος Κλήμης ο Αλεξανδρέας αναφέρει ότι “…το γυμναστήριο είναι αναγκαίο…” Ο Μέγας Βασίλειος, στην Επιστολή του στον Μαρτινιανό, σημειώνει: “….Γυμνάσια κεκλεισμένα και νύχτας αφεγγείς ουκ εά ημάς ουδέν λογίζεσθαι η περί του ζην αγωνία..”
Συμπερασματικά, και πάλι σύμφωνα με τον Άγιο Νεκτάριο, “ο άνθρωπος οφείλει να προνοήσει υπέρ της ενισχύσεως αμφοτέρων” – και του σώματος και της ψυχής. Αν το φροντίσει αυτό, “αποβαίνει ευδαίμων, έξοχος, μεγαλοπήβολος, μεγαλοπράγμων, ισχυρός και προς πάσαν επιχείρησιν ικανός, ωφέλιμος προς πάντας και εν παντί καιρώ…”

Δημήτρης Λινός
Πηγή: Περιόδιοκό “life”, τεύχος  Σεπτεμβρίου 2011, σελ.72

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Όλος ο αρχαίος πολιτισμός είναι ένας θεολογικός πολιτισμός. Το αγωνιώδες ερώτημα στη φιλοσοφία είναι το ερώτημα περί του ποιος είναι “το όντως Όν”.Τα περισσότερα θέματα των αρχαίων τραγωδιών είναι θρησκευτικά θέματα και περιλαμβάνουν καίρια θεολογικά ερωτήματα και προβλήματα.
Η Ενανθρώπιση του Θεού είναι η απάντηση του Oυρανού στη θρησκευτική και τη φιλοσοφική αγωνία του ανθρώπου, το Πάθος και η Ανάστασή Του νοηματίζουν τη ζωή και όλες τις πτυχές της.Η Εκκλησία επιθυμεί να αναγάγει τον άνθρωπο από τη σωματική άθληση στην κατά Θεόν άθληση. Να τον καλέσει από το αθλητικό στάδιο στο στάδιο των αρετών, προκειμένου τελικά πολύ πιο πέρα από μια εγκόσμια νίκη να κερδίσει τη νίκη απέναντι στο θάνατο. Η αντίληψη ότι η Εκκλησία δεν ενδιαφέρεται για το σώμα αλλά μόνο για την ψυχή του ανθρώπου, είναι λανθασμένη. Η Ορθόδοξη πίστη μας δεν αποδέχεται τον πλατωνικό διχασμό, σύμφωνα με τον οποίο το σώμα είναι ο τάφος της ψυχής. Αποβλέπει στη θέωση όλου του ανθρώπου, που αποτελείτε από ψυχή και σώμα, και βέβαια ενδιαφέρεται για την ανακαίνιση ολοκλήρου της κτίσεως.
Στην Αγία Γραφή αλλά και στην Πατερική Παράδοση πολλές φορές γίνεται αναγωγή από τη σωματική άθληση στην πνευματική άθληση. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου στον Τιμόθεο:«και εάν δε και τις αθλη ου στεφανούται εάν μη νομίμως αθλήση » είναι χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της θεωρήσεως των πραγμάτων.Ο αθλητής δεν παίζει με το άθλημα, δεν διασκεδάζει, παρά το ότι θέλει ο ίδιος να αγωνίζεται και χαίρεται αγωνιζόμενος. Ο αθλητής ζει ζωή πειθαρχημένη και μαθητεύει σκληρά. Πίσω από ένα χρυσό μετάλλιο ή μια διάκριση κρύβεται πολύς αγώνας, πολύς μόχθος, κρύβεται σκληρή προπόνηση.
Με την προπόνηση μαθαίνει πρωτίστως τα όρια των δυνάμεων και των ικανοτήτων του, αλλά και την ανάγκη και τους τρόπους να τα υπερβαίνει διαρκώς. Σε πολλά επίσης από τα αθλήματα μαθαίνει τη συλλογικότητα, την επιτυχία ως συνεργασία.Ο αθλητής είναι αποφασισμένος να υποστεί πολλά για να κερδίσει το στεφάνι της νίκης, από την άλλη πλευρά όμως γνωρίζει αυτό που σημειώνει και ο Απόστολος Παύλος προς τον Τιμόθεο, το ότι δηλαδή “και εάν δε και άθλη τις, ου στεφανούται εάν μη νομίμως αθλήση”.
Αυτό το “νομίμως αθλήση” δεν αρχίζει και δεν τελειώνει μόνο μέσα στο στίβο, αλλά περιλαμβάνει και τον τρόπο της προετοιμασίας του. Περιλαμβάνει την εγκράτειά του, την άσκησή του, την πειθαρχία και την επιμονή του, την υπακοή του και στους κανόνες και στον δάσκαλό του, τον προπονητή του.
Στο σημείο αυτό θέλω να σημειώσω ότι η προπόνηση προϋποθέτει προπονητή, στον οποίον ο αθλητής εμπιστεύεται την προετοιμασία του και γνωρίζει ότι του οφείλει τη νίκη του. Η ύπαρξη του προπονητή έχει μεγάλη σημασία για την άθληση.
Ο προπονητής γνωρίζει τη μέθοδο για να κάνει τον αθλητή να αποδώσει στον καλύτερο βαθμό. Έχει σαφή γνώση της αθλήσεως, γνωρίζει καλά τη φυσική κατάσταση του αθλητή και, με την ειδική μέθοδο που γνωρίζει και χρησιμοποιεί, προσπαθεί σταδιακά να ανεβάσει τον αθλητή στο επίπεδο που μπορεί να αποδώσει και να επιτύχει το σκοπό του.Χωρίς προπονητή

Ανώνυμος είπε...

είναι αδύνατον να γίνει κανείς καλός αθλητής. Η ύπαρξη του προπονητή έχει ακόμη την έννοια της υπακοής και της πειθαρχίας. Ένας σωστός αθλητής υπακούει και σέβεται τον προπονητή του, αποδέχεται και τηρεί – μετ΄ ευλαβείας πολλές φορές-τις υποδείξεις του, πειθαρχεί στις εντολές του.
Ανάλογη είναι η εμπειρία των πνευματικών αθλητών. “Δώσε αίμα και λάβε πνεύμα” λέγει κάποιος από αυτούς, ενώ έτερος θα παρατηρήσει ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό “εν αναπαύσει και πλατυσμώ”. Όλη η ζωή της Εκκλησίας – είτε αφορά τους μοναχούς είτε τους εις τον κόσμον αγωνιζομένους Χριστιανούς – έχει ασκητικό χαρακτήρα, είναι μια διαρκής άθληση.Η άσκηση είναι το καλύτερο εργαλείο για την ανόρθωση της ψυχής και τη σωστή σχέση της με το σώμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η άσκηση είναι ο σκοπός της πνευματικής ζωής. Είναι το μέσο για την επίτευξη του σκοπού, που είναι η θέωση του ανθρώπου.
Ο Χριστιανός σε πολλά χωρία της Καινής Διαθήκης θεωρείται ως αθλητής, αγωνιστής, παλαιστής, που αγωνίζεται τον καλόν αγώνα της πίστεως. Σε όλη τη Λατρευτική πράξη οι Άγιοι είναι οι αθλοφόροι Κυρίου, που πότισαν τη γη με το αίμα τους, και το μαρτύριό τους χαρακτηρίζεται σαν άθληση.
Όπως στα σωματικά, όμως, η ύπαρξη του προπονητού παίζει καίριο ρόλο, το ίδιο συμβαίνει και στα πνευματικά. Ο Χριστιανός χρειάζεται έναν πνευματικό προπονητή, μύστη των μυστικών όλων των πνευματικών αθλημάτων, για να μαθαίνει στην υπακοή και να αποκτήσει την πνευματική γνώση. Πνευματική ζωή χωρίς πνευματικό πατέρα και καθοδηγητή- και μάλιστα έμπειρο- δεν είναι δυνατόν να κατορθωθεί και ο ασκούμενος στα πνευματικά παλαίσματα Χριστιανός είναι πολύ εύκολο να πέσει σε πλάνη.
Να τονίσουμε επίσης ότι η άσκηση είναι δίχως νόημα, ευλογία και αγιασμό, αν είναι απομακρυσμένη από την υπακοή στην Εκκλησία. Η δίαιτα δεν έχει καμιά σχέση με τη νηστεία, η αγρυπνία με την αϋπνία, η μοιρολατρική στάση απέναντι στη φτώχεια με τη συνειδητή απόρριψη του περιττού και την εντρύφηση στην απλότητα.Συχνά ο νους μας είναι νοσηρός. Κάνουμε λοιπόν αυτό που λέγει ο Κύριος στο Ευαγγέλιο, αυτό που οι Θεοφόροι Πατέρες ορίζουν στους ιερούς Κανόνες και αυτό που επιτρέπει ο Πνευματικός μας Πατέρας. Η αυθαιρεσία, η πρωτοτυπία, η ανυπακοή είναι άγνωστα για την Ορθόδοξη άσκηση.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει στον άνθρωπο μια μοναδική πνευματική οδό, η οποία ολοκληρώνει τη σωματική γυμνασία και προετοιμασία του αθλητή, τον απεγκλωβίζει από τη μονομέρεια, η οποία οδηγεί πολλές φορές σε μη αθλητικούς δρόμους και τελικώς, πέρα από τις ανθρώπινες διακρίσεις και τα μετάλλια, τον οδηγεί στη νοηματοδότηση της ζωής του και στη μέγιστη νίκη, τη νίκη απέναντι στο θάνατο, και στο μέγιστο έπαθλο, τη Βασιλεία του Θεού.

Παύλος.

Ανώνυμος είπε...

Όλοι οι κορυφαίοι Πατέρες της Ορθοδόξου Εκκλησίας, από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους ήδη, και εμφανέστερα από τον δ΄ αιώνα και εξής, διδάσκουν ότι υπάρχει στενή ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος του ανθρώπου, τα οποία δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα και είναι αδιαχώριστα. Μάλιστα, χρησιμοποιούν παραστατικά παραδείγματα, για να καταδείξουν αυτή τη στενή σχέση. Εν ολίγοις, το σώμα ζωογονείται δια της ψυχής και η ψυχή ενεργεί δια του σώματος. Γι’ αυτό, ολόκληρη η λατρευτική και μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας αναφέρεται στον όλο άνθρωπο αποτελούμενο από ψυχή και σώμα.
Ο Άγιος Νεκτάριος, λοιπόν, ως σύγχρονη κατακλείδα όλων των προγενέστερων Πατέρων, στην ομιλία του Περί Γυμναστικής ξεκινά από την αφετηρία του «ενός υλοπνευματικού όντος», που είναι ο άνθρωπος. Όταν το σώμα πάσχει, όλος ο άνθρωπος πάσχει.Κι επειδή πολλοί παράγοντες επιβουλεύονται την υγεία της ψυχής και του σώματος, ο άνθρωπος οφείλει να προνοήση υπέρ της ενισχύσεως αμφοτέρων. Διότι το σώμα που έχει ευεξία υπηρετεί την ψυχή πρόθυμα και ακούραστα, η δε ψυχή όταν σωφρονεί και υγιαίνει, χειρίζεται και τις δυνάμεις του σώματος με σωφροσύνη. Έτσι, ο Άγιος δέχεται τη σύμμετρο σωματική γυμνασία ως αναγκαία άσκησιν, όχι μόνο λόγω του στενού συνδέσμου μεταξύ ψυχής και σώματος, αλλά και διότι η μεν άκρα της ψυχής ανάπτυξις δια τους υπερβάλλοντας πόνους φθείρει το σώμα, η δε άκρα του σώματος ανάπτυξις δια την αδιάλειπτον άσκησιν φθείρει την ψυχήν (κατά τον Αριστοτέλη) Έπειτα προχωρεί βαθύτερα και εξηγεί γιατί η υπερβολική σωματική άσκηση, διττώς την ψυχήν διαφθείρει: διαφθείρει διπλά την ψυχή, έμμεσα μεν με την επερχόμενη ασθένεια, άμεσα δε με την υπερβολική δύναμη του σώματος. Διότι η υπερβολική δύναμη του σώματος, το καθιστά ανυπότακτο, θρασύ και απειθές προς τα προστάγματα της ψυχής. Του παρέχει δε το θράσος να επαναστατεί κατά του πνεύματος.
Όπως αποδεικνύουν και οι Παραολυμπιακοί Αγώνες, το «νους υγιής εν σώματι υγιεί» δεν είναι απόλυτο. Εξάλλου, το παραπάνω απόφθεγμα προέρχεται από τον Ιουβενάλιο, λατίνο ποιητή (1ο-2ο αι. μ. Χ.) και το πλήρες χωρίο είναι: «orandum est ut sit mens sana in corpore sano”, δηλαδή, είναι ευκταίο να υπάρχει υγιής νους σε υγιές σώμα.Εάν απολυτοποιούσαμε το ‘νους υγιής εν σώματι υγιεί, η άθληση θα ήταν αυτοσκοπός και θα οδηγούμασταν σε σωματολατρεία.
Άρα, αν θα θέλαμε να απομονώσουμε έναν ουσιαστικό ορισμό, θα λέγαμε ότι ο σκοπός της γυμναστικής, κατά τον Άγιο Νεκτάριο, είναι «η ενίσχυσις των σωματικών δυνάμεων προς πρόθυμον ικανοποίησιν των απαιτήσεων του πνεύματος.
Η Αρετή και η Καλοκαγαθία, όπως συνάγεται, είναι οι βασικές αρχές στις οποίες στοχεύει η σωματική παιδεία. Πνευματικός σκοπός της γυμναστικής, κατά τον Άγ. Νεκτάριο, είναι να αναδείξει ουχί αθλητάς των γυμναστικών αγώνων, αλλ’ άνδρας τελείως μεμορφωμένους, ικανούς προς πάσαν επιχείρησιν, γνωστόν δε ότι η άσκησις προθυμοτέρους προς τους αγώνας καθιστά δια την έξιν και φιλοπονωτέρους δια την προς τους πόνους οικείωσιν. Αναφέρεται, επίσης, στο ρόλο των Γυμναστικών Συλλόγων και την ενίσχυσή τους από τους άρχοντες και την κοινωνία ,που κατά τον Άγ. Νεκτάριο είναι η φιλία, η αδελφοποίηση, η απομάκρυνση από την αντιζηλία, η ευγενής άμιλλα, η φιλοτιμία, η απομάκρυνση από την αργία, τη χαυνότητα, την αμέλεια και κάθε κακία για να προετοιμάσουν άνδρες ισχυρούς για την υπεράσπιση της πατρίδας.
Οι αθλητές που ακολουθούν την ορθόδοξη θεραπευτική μέθοδο δε χρειάζεται να καταφύγουν

Ανώνυμος είπε...

σε γκουρού, όπως κάνουν αρκετοί, για «νοερά προπόνηση». Η ορθόδοξη θεολογία, αναφέρει, έχει μια ολόκληρη θεολογία για την εξισορρόπιση των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων, ώστε η ψυχή να διευθύνει το σώμα και η Χάρη του Θεού να διευθύνει την ψυχή. Έτσι, ολόκληρος ο άνθρωπος κυβερνάται σωστά.
Το σώμα μας το σεβόμαστε ως «ναό του Αγίου Πνεύματος», το οποίο λάβαμε από το Θεό (Α΄ Προς Κορ. στ΄ 19), σύμφωνα με τη διδασκαλία του Απ. Παύλου. Όμως, ο ίδιος τονίζει ότι «η σωματική γυμνασία προς ολίγον εστίν ωφέλιμος, η δε ευσέβεια προς πάντα», γιατί υπόσχεται αγαθά και ανταμοιβές για την παρούσα και για τη μέλλουσα ζωή (Προς Τιμ. Α΄ δ΄ 8).
Στο χώρο του αθλητισμού τα ρεκόρ διατηρούνται με την εγρήγορση.Ομοίως, στην πνευματική ζωή δεν πρέπει να αμελούμε, διότι η Αγία Γραφή ονομάζει την αμαρτία «μυρμηκολέοντα» (Ιώβ δ΄ 11). Δηλαδή, στην αρχή εμφανίζεται ως μυρμήγκι, αλλά αν δεν το αντιμετωπίσουμε εγκαίρως και με τα κατάλληλα πνευματικά μέσα, θεριεύει και γίνεται λιοντάρι. Γι’ αυτό, ο μαθητής του Αγ. Δημητρίου, ο Άγιος Νέστορας, ο οποίος νίκησε το γίγαντα Λυαίο, έχει οριστεί ως προστάτης των αθλητών.Η άθληση στοχεύει πρωτίστως στη χαλιναγώγηση της ψυχής του ανθρώπου, στη σμίλευση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του.
Σε μια εποχή που το ανθρώπινο σώμα τείνει να θεοποιηθεί, είναι χρήσιμο να αξιοποιηθεί, ειδικά από τους παιδαγωγούς, η Πατερική διδασκαλία, κατά την οποία η άσκηση χρησιμοποιείται για να μας καταστήσει όχι σωματοκτόνους, αλλά παθοκτόνους. Αυτό θα μπορούσε ιδιαίτερα να εφαρμοστεί μέσα από μια «συνομιλία» μεταξύ Θρησκευτικής και Φυσικής Αγωγής στη σχολική Εκπαίδευση.
Και για να επιστρέψουμε στον Άγιο Νεκτάριο, παρατηρούμε ότι ο σοφός Ιεράρχης, λόγω της ευρύτητας του πνεύματός του, αντλεί πάμπολλα παραδείγματα από τους αρχαίους Έλληνες, όπως και άλλους σοφούς άνδρες και παιδαγωγούς.
Ο Έλλην ανευρών εν τω Χριστιανισμώ την εικόνα του τελείου και τον μόνον διδάσκαλον τον δυνάμενον να διδάξη αυτόν παν ό,τι επεθύμει να γνωρίση, να μάθη, και ευρών αυτόν ερμηνευτήν των αισθημάτων αυτού, ενεκολπώθη αυτόν και περιέθαλψεν. Ο Χριστιανισμός ως πρώτον δώρον αυτού εδωρήσατο αυτώ νέαν ζωήν. Ο δε Έλλην υπεστήριξεν αυτόν δια των αγώνων και των αιμάτων του… Η ανθρωπότης εζήτει θείαν αποκάλυψιν όπως μάθη την αλήθειαν και βεβαιωθή και πεισθή… Η ανθρωπότης εύρεν ταύτα εν τω Χριστιανισμώ προς ον εποδηγέτει η Ελληνική φιλοσοφία.
Αύτη η εμή ταπεινή γνώμη περί του ζητήματος τούτου.
ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΤΡΟΥ

Ανώνυμος είπε...

ΣΤΟΝ ΓΑΠ Η ΑΣΚΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ! ΟΣΟ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΘΛΗΤΑΙ ΤΟΣΟ ΠΙΟ ΜΑΛΑΚΑΣ ΚΑΙ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΓΙΝΕΤΑΙ !

Ανώνυμος είπε...

ΣΩΣΤΑ ΧΑ ΧΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ