Και αυτό γιατί το μοντέλο της δεκαετίας του ’80 και του ’90, που μέσω του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας προωθήθηκε ή – καλύτερα – επιβλήθηκε για την εξαγορά των δικτύων από ιδιωτικές εταιρείες, απέτυχε παταγωδώς, με αποτέλεσμα η νέα αντίληψη, το σύγχρονο μοντέλο για τον 21ο αιώνα, να απαιτεί τη δημοτική ή κρατική διαχείριση του νερού.
Η λογική μάλιστα της κρατικοποίησης δεν στηρίζεται μόνο στην αρχή ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι δημόσια, γιατί πρόκειται για δημόσιο αγαθό, αλλά και σε καθαρά οικονομικούς και περιβαλλοντικούς όρους, αφού αποδείχθηκε ότι η δημόσια διαχείριση είναι προς το συμφέρον και των πολιτών και του δημόσιου ταμείου.
Ένα άκρως ενδιαφέρον βιβλίο που βγήκε στη δημοσιότητα πρόσφατα διά χειρός του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory – CEO), του Transnational Institute (TNI) και του Municipal Services Project , με τίτλο «Επαναδημοτικοποίηση – Επιστρέφοντας το Νερό στα Δημόσια Χέρια» («Remunicipalisation – Putting water back into public hands »), παρουσιάζει με συστηματική ανάλυση την τάση που ισχύει παγκοσμίως για την επιστροφή των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στο Δημόσιο.
Επιστροφή στο Δημόσιο
Το «Πράσινο Ποντίκι» είχε μιλήσει τον Απρίλιο του 2012 με τον Martin Pigeon, ερευνητή του CEO και εκ των συγγραφέων του βιβλίου. Όπως μας επισήμανε, «όλες οι μεγάλες δημοτικές συμβάσεις για το νερό που βρίσκονται σε διαδικασία ανανέωσης αυτές τις μέρες στη Γαλλία δέχονται ισχυρές πιέσεις και αυτό οδηγεί είτε απευθείας στην επαναδημοτικοποίηση της επιχείρησης ύδρευσης, όπως για παράδειγμα στο Παρίσι, την Γκρενόμπλ, το Μπορντό, τη Βρέστη και το Χερβούργο, ή σε ανατροπή των οικονομικών συμφωνιών σε βάρος των εταιρειών και υπέρ των πόλεων, κι αυτό γιατί οι ιδιωτικές εταιρείες μειώνουν δραστικά τα περιθώρια κέρδους τους για να μπορέσουν να ανανεώσουν τα συμβόλαια με τους δήμους.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εταιρείας Veolia, που έχει ένα από τα μεγαλύτερα συμβόλαια στην Ευρώπη, αφού καλύπτει 7 διαμερίσματα της περιφέρειας île-de-France – με εξαίρεση τον Δήμο του Παρισιού – και υποχρεώθηκε να μειώσει δραστικά τα κέρδη της για να ανανεώσει το συμβόλαιο».
Όπως επισημαίνεται, τα αίτια της αποτυχίας σε όλες τις χώρες όπου κι αν εφαρμόστηκε η ιδιωτικοποίηση είναι λίγο – πολύ τα ίδια. Συγκεκριμένα, η διαχείριση των δικτύων από ιδιώτες, αντί να λύσει, δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στον τομέα της πρόσβασης των πολιτών σε καθαρό νερό. Η ιστορία αποδεικνύει ότι οι εταιρείες – κολοσσοί που λυμαίνονται παγκοσμίως τους υδάτινους πόρους αθετούσαν συστηματικά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει για την κατασκευή και επέκταση των δικτύων.
Η στρατηγική των εταιρειών
Όπως μας υπογράμμισε ο Martin Pigeon, «σε γενικές γραμμές οι παραδοσιακές δημοτικές συμβάσεις για τη διαχείριση του νερού άρχισαν να γίνονται μη ελκυστικές και για τις ιδιωτικές εταιρείες, γιατί τα οικονομικά δεδομένα άρχισαν να είναι προβληματικά. Στις πλούσιες χώρες διαπίστωσαν ότι είναι μεγάλο το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ της αύξησης της κατανάλωσης νερού και της πολύ μεγάλης αύξησης που παρατηρείται στα περιβαλλοντικά κόστη. Στις λιγότερο πλούσιες χώρες, οι εταιρείες άρχισαν να έχουν προβλήματα, γιατί δεν μπορούσαν να αυξήσουν την τιμή του νερού σε επίπεδα που θα τους συνέφερε. Αυτό θα ήταν πολιτικά απαράδεκτο.
Έτσι μόνο σε αυταρχικές χώρες, όπως η Κίνα ή τα κράτη του Περσικού Κόλπου, τα συμβόλαια εξασφαλίζουν κέρδος για τις ιδιωτικές εταιρείες, αφού οι χώρες αυτές αδιαφορούν για τις αντιδράσεις των πολιτών».
Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί οδήγησε τις εταιρείες σε αλλαγή στρατηγικής τα τελευταία χρόνια, ποντάροντας, πλέον, περισσότερο στον κατασκευαστικό τομέα της ύδρευσης. Όπως μας εξήγησε ο ερευνητής της CEO Martin Pigeon , μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, η Suez, έκανε εντυπωσιακή στροφή και πλέον δεν ενδιαφέρεται για την πώληση νερού, αλλά για την πώληση υπηρεσιών ύδρευσης. Έτσι πλέον η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου αγαθού έχει άλλες μορφές εμπορευματοποίησης, όπως η πώληση υψηλής τεχνολογίας, η αγορά των δικαιωμάτων νερού, καθώς και παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Στο βιβλίο οι ερευνητές του CEO και του ΤΝΙ επέλεξαν να παρουσιάσουν πέντε περιπτώσεις κρατικοποίησης των δικτύων ύδρευσης, καλύπτοντας το πείραμα της ιδιωτικοποίησης και στις πέντε ηπείρους, προκειμένου να καταγράψουν τα κοινά στοιχεία παρά τη διαφορετικότητα των περιπτώσεων. Έτσι εξέτασαν την επιστροφή του δικτύου ύδρευσης στον Δήμο του Παρισιού το 2010, στο Μπουένος Άιρες το 2006, στην πόλη Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας το 2004, στην πόλη Χάμιλτον στον Καναδά το 2004, καθώς και την περίπτωση της Μαλαισίας, όπου η εθνική μεταρρύθμιση βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2006.
Η αποτυχία της πολιτικής ιδιωτικοποίησης αποτυπώνεται και στα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου μόνο κατά το 2006 εξαιτίας της ακύρωσης συμβολαίων ή της εμφάνισης προβλημάτων σημειώθηκε μείωση της τάξης του 32% στα συμβόλαια ύδρευσης.
Επισημαίνεται ότι οι πέντε πολυεθνικές που κάνουν όλο το παιχνίδι παγκοσμίως είναι οι με έδρα τη Γαλλία Suez, Saur και Veolia Environment , ο γερμανικός κολοσσός RWE και η Agbar, ισπανική εταιρεία, στην οποία σημαντικό ποσοστό κατέχει η Suez.
Η υφαρπαγή στην Ελλάδα
Όλα αυτά τα στοιχεία οδηγούν στο εύλογο ερώτημα πώς είναι δυνατόν τη στιγμή που η ιδιωτικοποίηση του νερού αποτυγχάνει παγκοσμίως, στη χώρα μας να έχει επιβληθεί από την τρόικα μνημονιακή υποχρέωση για την πώληση του 40% της ΕΥΑΘ (από το 74% που κατέχει το Δημόσιο) και του 27% της ΕΥΔΑΠ (από το 61% που βρίσκεται στα χέρια του Δημοσίου), καθώς και η ανάθεση του μάνατζμεντ σε ιδιώτη.
Όπως μας επισήμανε ο Martin Pigeon, με αφορμή την οικονομική κρίση παρατηρείται μια νέα προσπάθεια για να ανασχεθεί το κύμα επανακρατικοποίησης των δικτύων. Στο παιχνίδι μπήκε πλέον και η Ευρωπαϊκή Ένωση «με τα θεσμικά της όργανα να δείχνουν ότι δεν κατανοούν την ιδιαιτερότητα του τομέα ύδρευσης και να ασκούν ισχυρότατες πιέσεις στις χώρες που βρίσκονται στο προσκήνιο της κρίσης – Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία –, προκειμένου να ιδιωτικοποιήσουν τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης».
Η πολιτική αυτή, μας εξήγησε ο ερευνητής της CEO, αποτελεί κλώνο της κυρίαρχης αντίληψης που υπήρχε τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 με έμφαση σε μια αντιπαραγωγική προσέγγιση της ανάπτυξης.
Η διαδικασία βέβαια της πώλησης της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, γι’ αυτό και το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου μετέθεσε για το δεύτερο εξάμηνο του 2012 την πώληση.
Οι εξελίξεις για το θέμα ανά τον κόσμο
Παρίσι
Τον Νοέμβριο του 2008 το δημοτικό συμβούλιο του Παρισιού αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις ιδιωτικές εταιρείες Veolia και Suez, οι οποίες είναι δυο από τις γαλλικές εταιρείες που κυριαρχούν παγκοσμίως στον τομέα της διαχείρισης των δικτύων ύδρευσης.
Οι δύο εταιρείες είχαν τη διαχείριση του συστήματος ύδρευσης του Παρισιού από το 1985, αλλά ο δήμος αποφάσισε να δημιουργήσει τη δημοτική εταιρεία Eau de Paris και να θέσει υπό την εποπτεία του τη λειτουργία του συστήματος από το 2010.
Η επιλογή του δημάρχου Μπερτράν Ντελανοέ είχε μεγάλη σημειολογική σημασία, αφού δεν υπήρχε προηγούμενο τέτοιου είδους κρατικοποίησης στη Γαλλία και ο δήμος είχε να αντιμετωπίσει δύο μεγάλες προκλήσεις, την πολιτική τιμολόγησης του νερού που θα ακολουθούσε και τη σχέση με τους καταναλωτές – δημότες.
Τα αποτελέσματα δυο χρόνια μετά είναι άκρως εντυπωσιακά. Ο Δήμος του Παρισιού, με το να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τους ιδιώτες κατάφερε μέσω της δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης να εξοικονομεί 35 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Το όφελος είναι μάλιστα πολλαπλό εάν υπολογίσει κανείς ότι ο δήμος προχώρησε σε μείωση των τιμολογίων κατά 8% σε σχέση με το 2009.
Το στοίχημα για τη δημοτική επιχείρηση ήταν να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του συστήματος που άφησαν πίσω τους οι ιδιώτες. Τελικά η ενοποίηση των κατακερματισμένων τμημάτων του συστήματος ύδρευσης οδήγησε σε μια πιο αποτελεσματική, συνεκτική και βιώσιμη οργάνωση, με έμφαση σε πολιτικές προστασίας των υδάτινων πόρων, την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και σε δράσεις ευαισθητοποίησης των πολιτών. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές της CEO και της ΤNI, αν και τα αποτελέσματα θα πρέπει να εκτιμηθούν μακροπρόθεσμα, το ντεμπούτο είναι πολλά υποσχόμενο.
Ένα ιδιαίτερο αξιοσημείωτο γεγονός για την προσπάθεια επανακρατικοποίησης της ύδρευσης στο Παρίσι είναι ότι η όλη προσπάθεια ξεκίνησε ως κεντρική πολιτική επιλογή του δήμου και όχι λόγω της πίεσης των πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι Πράσινοι και το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν υπέρ της επιστροφής του δικτύου στον δήμο, ενώ οι σοσιαλιστές δεν έπαιρναν ανοικτά θέση. Αυτό, δηλαδή, που έκανε τον δήμαρχο του Παρισιού να αποφασίσει να αναλάβει ο δήμος το δίκτυο ύδρευσης δεν ήταν ούτε η κοινωνική ούτε η πολιτική πίεση, αλλά η εξονυχιστική έρευνα και οι εξαντλητικοί έλεγχοι που απέδειξαν ότι το εγχείρημα θα είχε τεράστιες δυνατότητες εξοικονόμησης χρημάτων την ίδια ώρα που θα προσέφερε καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες. Αυτό που μέτρησε στην απόφαση της δημοτικής αρχής δεν ήταν η αρχή ότι το νερό πρέπει να το διαχειρίζεται ως «δημόσιο αγαθό», αλλά ότι ήταν μια πολύ καλή επένδυση για τον δήμο.
Βρετανία
Οι ιδιωτικοποιήσεις που έγιναν κατά την περίοδο 1989-1993 είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του νερού σε πρώτη φάση κατά 50% και συνολικά κατά 245% μέχρι το 2006. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες ύδρευσης υποβαθμίστηκαν, καθώς οι εταιρείες, προκειμένου να μην χάσουν από την κερδοφορία, περιόρισαν στο ελάχιστο δυνατό τις επενδύσεις σε έργα υποδομής.
Θεσπίστηκε Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων, η οποία, όμως, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τις τιμές, ενώ δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει ούτε τις αναγκαίες επενδύσεις από τις ιδιωτικές εταιρείες. Το αποτέλεσμα ήταν όταν οι υποδομές άρχισαν να παρουσιάζουν σημαντικά λειτουργικά προβλήματα να χορηγηθούν κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ιταλία
Τον περασμένο Ιούνιο πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα προκειμένου να κριθεί η νομοθετική πρόταση για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Οι Ιταλοί σε ποσοστό 95% ψήφισαν κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού και της εκμετάλλευσης των δικτύων.
Γερμανία
Σχεδόν το σύνολο του τομέα ύδρευσης ανήκει σε δημόσιους φορείς, ενώ ακόμα και όταν σε κάποιες περιοχές τη διαχείριση έχουν ιδιωτικές εταιρείες, αυτές ελέγχονται από την τοπική αυτοδιοίκηση.
Αργεντινή
Το 1993 ιδιωτικοποιήθηκε το σύστημα ύδρευσης – αποχέτευσης του Μπουένος Άιρες. Ύστερα από 4 χρόνια διαπιστώθηκε ότι πολυεθνική εταιρεία τηρούσε μόνο το 45% των υποχρεώσεών της όσον αφορά στις νέες συνδέσεις, ενώ ζητούσε αλλαγές στη σύμβαση προκειμένου να αυξήσει την τιμή του νερού. Δέκα χρόνια μετά την ανάληψη των δικτύων από ιδιωτική εταιρεία, διαπιστώθηκε ότι μόλις στο 12% των λυμάτων γινόταν επεξεργασία, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα διοχετευόταν χωρίς καμιά επεξεργασία στον ποταμό Ρίο Ντε Λα Πλάτα. Το δίκτυο επέστρεψε στο Δημόσιο το 2006.
Βολιβία
Το 1998 το ΔΝΤ εγκρίνει δάνειο υπό την προϋπόθεση της ιδιωτικοποίησης όλων των δημοσίων υπηρεσιών. Έναν χρόνο μετά, παραχωρήθηκε το δίκτυο ύδρευσης σε όμιλο εταιρειών με επικεφαλής την αμερικανική Bechtel. Το 2000 η αύξηση της τιμής του νερού είχε φτάσει σε δυσθεώρητα επίπεδα, με αποτέλεσμα να προκληθούν ταραχές και συγκρούσεις των πολιτών με την αστυνομία και τραγικό απολογισμό 7 νεκρούς.
Η κυβέρνηση αποφάσισε να επανακρατικοποιήσει το δίκτυο και η αμερικανική εταιρεία αξιώνει αποζημίωση ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων.
ΠΗΓΗ
Σχετικά άρθρα:
Προς ένα νέο εθνικό έγκλημα..την ιδιωτικοποίηση του νερού!
Υδάτινοι Πόροι Πελοποννήσου: Το πρώτο κομμάτι ελληνικής περιουσίας που παραδόθηκε σε ξένα συμφέροντα
Εκβιασμός μέσω του νερού. Και εις άλλα με υγεία...........
Τα τεράστια κέρδη από την εκμετάλλευση της αγοράς του νερού
Ο πόλεμος του νερού και των ιδιωτικοποιήσεων
Το εμπόριο του νερού: Πως η Nestle κερδοσκοπεί σε βάρος των φτωχών
Κάτι πιο ισχυρό από την οικονομική κρίση: ο πόλεμος για νερό και πετρέλαιο
Θα πληρώνουμε σαμπάνια, θα πίνουμε νερό
Έβαλαν χέρι μέχρι και στο δικαίωμα χρήσης νερού (Ακόμα και του βρόχινου)!!!
«Μέσα μεταφοράς, ρεύμα και νερό δεν είναι εμπορεύματα! Ανήκουν στο λαό!»
Ο μύθος του "καθαρού" εμφιαλωμένου νερού σε σχέση με αυτό της βρύσης
Θα ιδιωτικοποιηθούν και τα νερά του Αλιάκμονα;
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου