09/02/1857 ΠΕΘΑΝΕ Ο ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ, 09/02/2012 ΘΑΒΟΥΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Γράφει η Σοφία Τ.

Μια μαύρη μέρα για την Ελλάδα του 21ου αι., είναι και η επέτειος θανάτου του Εθνικού μας ποιητή, Διονυσίου Σολωμού. Κύριος εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής, αξιοποίησε την προγενέστερη παράδοση(δημοτικό τραγούδι, κρητική λογοτεχνία) και χρησιμοποίησε στην ποίησή του την δημοτική γλώσσα. Δεν δημοσίευσε κανένα έργο του και, μετά τον ΥΜΝΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ, κανένα έργο του δεν είναι ολοκληρωμένο. Γεννήθηκε στην Ζάκυνθο (08/04/1789), από τον κόντε Νικόλαο Σολωμό και την ...
υπηρέτρια αυτού, Αγγελική Νίκλη. Ο πατέρας του ήταν Κρητικής καταγωγής(οι δικοί του έφυγαν από την μεγαλόνησο μετά την κατάληψή της από τους Οθωμανούς, το 1669). Η μητέρα του μάλλον ήταν από την Μάνη. Ο πατέρας του χήρεψε το 1802 από την νόμιμη σύζυγό του Μαρνέτα Κάκνη(είχε μαζί της 2 παιδιά, τους Ρομπέρτο και Έλενα). Παντρεύτηκε την προπαραμονή του θανάτου του (27/02/1807) την υπηρέτριά και μητέρα του ποιητή, με την οποία είχε δεσμό ήδη από το 1796, και έκαναν άλλο έναν γιο τον Δημήτριο, πρόεδρο της Ιονίου Βουλής. Τα παιδιά έλαβαν δικαιώματα νόμιμων τέκνων. Ο ποιητής έζησε στο πατρικό του σπίτι ως το 1808, υπό την επίβλεψη του Ιταλού δασκάλου του, αβά Santo Rosi. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, τον ανέλαβε ως κηδεμόνας ο κόντες Διονύσιος Μεσσάλας, ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε στις 15/08 του ίδιου έτους τον Μανόλη Λεονταράκη. Ο Σολωμός εστάλη από τον κηδεμόνα του στην Ιταλία για σπουδές(1809), σύμφωνα με τον νόμο των Επτανήσιων αριστοκρατών αλλά ίσως και λόγω του γάμου της μητέρας του. Ο Σολωμός πήγε στην Ιταλία μαζί με τον δάσκαλό του, που επαναπατρίστηκε. Αρχικά φοίτησε στο Λύκειο της Αγ. Αικατερίνης στην Βενετία, αλλά δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στα αυστηρά του ήθη και ο δάσκαλος Rosi τον πήρε μαζί του στην Cremona, όπου τελείωσε το Λύκειο εκεί. Τον Νοέμβριο του 1815, γράφτηκε στην Νομική Σχολή της Παβία, από όπου αποφοίτησε το 1817. Επηρεάστηκε από την ιταλική λογοτεχνία που άκμαζε τότε. Άρχισε να γράφει ποιήματα στα ιταλικά και να συναντά Ιταλούς ποιητές, που τον μύησαν στις αρχές του γαλλικού Διαφωτισμού. Έγινε ένας καλός Ιταλός ποιητής, με λίγα λόγια. Επέστρεψε στην Ζάκυνθο(1818) μετά το τέλος των σπουδών του. Στο νησί υπήρχε αξιόλογη πνευματική κίνηση από τον 18ο αι.. Ο Σολωμός ανέπτυξε σχέσεις με τους πνευματικούς ανθρώπους της Ζακύνθου(π.χ. Μάτεσης Αντώνιος, Τερτσέτης Γεώργιος κ.ά.). Ο Σολωμός ξεχώριζε ανάμεσα στην πνευματική ελίτ της Ζακύνθου. Το 1822, εξεδόθη η μόνη συλλογή ποιημάτων του όσο ήταν ζωντανός(τα ιταλικά του ποιήματα με τίτλο RIME IMPROVVISATE). Ο ποιητής, με την επιστροφή του στην Ζάκυνθο, άρχισε να συλλέγει δημοτικά τραγούδια από όλη την Ελλάδα, ως υλικό για το έργο του. Έχοντας κλασική παιδεία, ήξερε να γράφει καλά, όπως ήταν φυσικό, ελληνικά ποιήματα αλλά δεν είχε καλό υλικό(λίγα τα ποιήματα στην δημοτική γλώσσα). Γι’ αυτό άρχισε να συλλέγει κυρίως κρητικά τραγούδια(τα καλύτερα εκείνη την εποχή). Καμπή για την ποίηση του Σολωμού, ήταν η συνάντησή του με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη(λόγιος, πολιτικός και ιστοριογράφος της Επανάστασης του 1821). Ο τελευταίος επισκέφτηκε την Ζάκυνθο το 1822, προσκεκλημένος του λόρδου Gilford(ο Βρετανός φιλέλληνας Frederick North, κόμης του Gilford). Ήθελε να γνωρίσει τον, φημισμένο στο νησί, Σολωμό. Ο Τρικούπης τον βοήθησε να εξοικειωθεί με την απλή ελληνική γλώσσα, ώστε να γράψει καλά ποιήματα(τον συμβούλεψε όταν του διάβασε ο ποιητής το ιταλικό του έργο ΩΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ). Σταθμός, όχι μόνο για τον Σολωμό, αλλά για όλη την Ελλάδα, ήταν ο ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ, ποίημα εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Οι 2 στροφές αυτού αποτελούν τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας. Το ποίημα δημοσιεύθηκε στην Ελλάδα(πρώτα στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι, 1824) και μετά στην Ευρώπη(πρώτα στο Παρίσι, μεταφρασμένο στα γαλλικά, 1826· από εκεί και σε άλλες γλώσσες). Μετά από τον ΥΜΝΟΝ ο Σολωμός πια κατέχει την γλώσσα και δίνει τα καλύτερα δείγματα του ταλέντου του: ΩΔΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΜΠΑΫΡΟΝ(πολλά κοινά με τον ΥΜΝΟΝ, αλλά πολλές αδυναμίες), Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ, Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ, Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΣ. Το 1828, μετά από προστριβές με τον αδερφό του Δημήτριο για κληρονομικά ζητήματα, εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, σημαντικό κέντρο των Επτανήσων τότε. Όμως αιτία του ταξιδιού δεν ήταν τα οικογενειακά αυτά προβλήματα, αλλά η επιθυμία του ποιητή να πάει στην Κέρκυρα από το 1825. Το νησί είχε καλύτερο πνευματικό περιβάλλον και την απαραίτητη, για τον δύστροπο χαρακτήρα του Σολωμού, απομόνωση, ώστε να δημιουργήσει. Αυτά τα πρώτα χρόνια στο νησί των Φαιάκων ήταν τα πιο ευτυχισμένα. Τότε άρχισε να μελετά γερμανική ρομαντική ποίηση(Hegel, Schiller, Schlegel), από ιταλικές μεταφράσεις αυτών(του φίλου του Νικολάου Λούντζη), καθότι δεν μιλούσε γερμανικά. Συνέχιζε να επεξεργάζεται ακόμα τα ποιήματα ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΣ και ΛΑΜΠΡΟΣ(αρχή το 1826). Το 1833-8, και ενώ οι σχέσεις με τον αδερφό του είχαν αποκατασταθεί, η ζωή του ταράχθηκε από μια σειρά δίκες, με τις οποίες ο ετεροθαλής αδερφός του(από την πλευρά της μητέρας του) Ιωάννης Λεονταράκης, διεκδικούσε τμήμα της πατρικής περιουσίας, με το επιχείρημα ότι ήταν και αυτός γιος του κόντε Ιωάννη Σολωμού, αφού η μητέρα του ήταν έγκυος πριν τον θάνατό του. Παρόλο η έκβαση των δικών ήταν ευνοϊκή γι’ αυτόν και τον αδερφό του Δημήτριο, η δικαστική διαμάχη αποξένωσε τον ποιητή από την μητέρα του(πληγώθηκε πολύ από την στάση της, γιατί την υπεραγαπούσε) και αποσύρθηκε από την δημοσιότητα. Αν και η δίκη τον επηρέασε ψυχικά, δεν τον σταμάτησε από την τέχνη του. Το 1833, άρχισε η ώριμη περίοδος δημιουργίας του Σολωμού. Αποτελέσματα αυτής τα-ανολοκλήρωτα- ποιήματα Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ(1833), ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ(ως το 1845), Ο ΠΟΡΦΥΡΑΣ(1847), τα οποία είναι τα καλύτερά του έργα. Σχεδίαζε και άλλα έργα, τα οποία όμως έμειναν αποσπασματικά ή σε μορφή σχεδιασμάτων. Στην Κέρκυρα ο ποιητής, έγινε το επίκεντρο ενός κύκλου θαυμαστών και ποιητών. Ενός πυρήνα ανθρώπων μορφωμένων και προοδευτικών και αυστηρών αξιώσεων για την τέχνη. Μερικοί από αυτούς ήταν: Νικόλαος Μάντζαρος, Ιωάννης και Σπυρίδων Ζαμπέλιος, Ερμάννος Λούντζης, ο Nicolo Tommaseo, ο Ανδρέας Μουστοξύδης, ο Πέτρος Βράιλας Αρμένης, ο Ιάκωβος Πολυλάς, ο Ιούλιος Τυπάλδος, ο Ανδρέας Λασκαράτος, ο Γεράσιμος Μαρκοράς. Κάποιοι ήταν «μαθητές» του και αποτελούν τον «σολωμικό κύκλο» ποιητών και αποτέλεσαν, πολύ πριν ο Παλαμάς(Νέα Αθηναϊκή Σχολή) επιχειρήσει, δεκαετίες μετά, στην Αθήνα, πνευματική αναγέννηση, την αρχή της ανόδου της ελληνικής ποίησης. Ο Σολωμός, μετά το 1847, άρχισε να γράφει πάλι ιταλικά. Είναι αποσπάσματα και σχεδιάσματα, τα οποία σχεδίαζε να μεταφέρει στα ελληνικά. Το 1851, άρχισαν τα προβλήματα υγείας και ο ποιητής έγινε ακόμα πιο δύστροπος. Αποκόπηκε από το φιλικό του περιβάλλον(π.χ. Πολυλάς, με τον οποίο αποκατέστησε σχέσεις το 1854). Μετά την 3η εγκεφαλική συμφόρηση(1856) δεν έβγαινε πια έξω από το σπίτι του. Πέθανε τον Φεβρουάριο του 1857(09/02). Ήταν τόσο φημισμένος ποιητής ο Σολωμός, ώστε, όταν μαθεύτηκε ο θάνατός του, όλος ο κόσμος τον πένθησε. Το θέατρο της Κέρκυρας έκλεισε, η Ιόνιος Βουλή σταμάτησε την λειτουργία της και κηρύχθηκε πένθος. Τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Ζάκυνθο το 1865. Ο ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ(1823, 1η εκτύπωση Μεσολόγγι), και πιο συγκεκριμένα οι 2 πρώτες στροφές του, αποτελούν τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας και της Κύπρου από το 1865, όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ επισκέφθηκε την Κέρκυρα και τον εντυπωσίασε η εκδοχή του μελοποιημένου ποιήματος, παιγμένη από την μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας. Μελοποιήθηκε το 1828 από τον Νικόλαο Μάντζαρο. Εξαιρετικά επίκαιρο λόγω της ταπείνωσης και του εξευτελισμού των «ηγετών» μας, που μάλλον θεωρούν «εθνικιστικό» άσμα τον Εθνικό Ύμνο και το έργο των ποιητών μας τέχνη που εκφράζει επικίνδυνες για την νέα τάξη ιδέες, είναι οι ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ, καθότι η Ελλάδα και οι Έλληνες μοιάζουμε με τους Μεσολογγίτες λίγο πριν την Έξοδο του Μεσολογγίου.