Συνώνυμη λέξη του πατητηριού είναι η αρχαιοελληνική λέξη «ληνός». Το πατητήρι είναι μόνιμη χτιστή ή φορητή ξύλινη δεξαμενή, που.... χρησιμοποιείται για τη με τα πόδια έκθλιψη σταφυλιών – για το πάτημα σταφυλιών και εξαγωγή του χυμού τους, του γλεύκους ή του μούστου. Το μόνιμο πατητήρι είναι πέτρινο, ή κτιστό και συνήθως έχει σχήμα τετραγωνικό ή ορθογώνιο. Στην αρχαιότητα, το «πατώ σταφύλια σε πατητήρι» λεγόταν «ληνοβατώ» και οι πατητές «ληνοβάται» και, όπως απεικονίζονται σε αγγειογραφίες, διευκολύνονταν στο πάτημα των σταφυλιών με το να στηρίζονται σε ραβδί ή να κρατιούνται από σχοινί που κρεμόταν από πάνω τους.
Aρχαία πατητήρια σε όλη την Ελλάδα
Είναι εντυπωσιακό ότι πατητήρια έχουν εντοπιστεί σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Πχ στη Θάσο έχουν εντοπιστεί 7-8 πατητήρια, εντυπωσιακά στο μέγεθος, καθώς έχουν ύψος μέχρι και ένα μέτρο, στη θέση «Κάμπος». Στη Ζάκυνθο επίσης, με καταπληκτική ομοιότητα με αυτό του Άβαντα. Στην Κρήτη, στη Ρούμελη, στη Σιάτιστα, στην Αρκαδία, στην Κορινθία, στη Νεμέα αλλά και σε νησιά, όπως η Σάμος, κα. Η πυκνή άγρια βλάστηση βοήθησε στο να κρατηθεί μακριά η ανθρώπινη παρουσία και έτσι πολλά από τα πατητήρια αλλά και οι αμπελώνες με τα πανάρχαια είδη αμπελιών δίπλα από αυτά διατηρήθηκαν πολύ καλά.
Χρονολογούνται από την αρχαιότητα μέχρι τα όψιμα βυζαντινά χρόνια και κάποια από αυτά είναι δίχωρα, με έναν χώρο για να πατιούνται τα σταφύλια και έναν άλλο, το υπολήνιο, με την αναγκαία κοιλότητα απορροής του μούστου.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κοντά σε πατητήρια έχουν εντοπιστεί αγροικίες, γεγονός που
σύμφωνα με τον αρχαιολόγο της IH_ ΕΠΚΑ και καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Στρατή Παπαδόπουλο
δείχνει ότι στα αρχαία χρόνια την περίοδο του τρύγου οι οικογένειες μετανάστευσαν στους αμπελώνες για να βρίσκονται κοντά στην παραγωγή του κρασιού».
Η αρχαία οινοποίηση και το «Γαλλικό παράδοξο»
Η Κρητική μεσογειακή διατροφή, που μελετήθηκε τον προπερασμένο αιώνα, περιείχε κρασί, που στην διαδικασία της οινοποίησής του περιλαμβανόταν οι φλούδες και τα σπόρια (στέμφυλα), μία διαδικασία που δημιούργησε το λεγόμενο «Γαλλικό παράδοξο». Δυστυχώς, η σημερινή οινοποίηση από τις μεγάλες εταιρείες αφαιρεί εξολοκλήρου τα σπόρια και χρησιμοποιεί ελάχιστα τις φλούδες, αποδυναμώνοντας το τελικό προϊόν.
Λέγεται "Γαλλικό παράδοξο" γιατί παρατηρήθηκε επί αιώνες ότι οι Γάλλοι, παρότι έτρωγαν πολύ κρέας με κακής χοληστερόλης λιπαρά (κεκορεσμένα), δεν είχαν τόσα καρδιακά προβλήματα όσο όλοι οι υπόλοιποι κεντρο-βόρειοι Ευρωπαίοι. Το φαινόμενο μελετήθηκε κυρίως στον περασμένο αιώνα. Τα ερευνητικά δεδομένα έδειξαν πως το κόκκινο κρασί είναι αυτό που τους βοηθάει. Έτσι το περίφημο "Γαλλικό παράδοξο" άνοιξε το δρόμο για το συνεχώς αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον σχετικά με τα οφέλη του κρασιού "ερυθράς οινοποίησης".
Η κύρια ευεργετική δράση του κρασιού ερυθράς οινοποίησης οφείλεται στις ουσίες, που περιέχει (αντιοξειδωτικά συστατικά), οι οποίες βοηθούν στην αύξηση της καλής χοληστερόλης HDL, και σε πολύ μικρότερο βαθμό στο οινόπνευμα.
Αυτό συμβαίνει γιατί η ευεργετική δράση του κρασιού δεν έχει να κάνει τόσο με την περιεκτικότητά του σε αλκοόλ, αλλά κυρίως λόγω των συστατικών που περιέχει. Μάλιστα έρευνες που έγιναν με κρασί χωρίς αλκοόλ έδειξαν πως εξακολουθεί να έχει θετικές επιδράσεις στην καρδιά το ίδιο και οι φρέσκοι χυμοί σταφυλιού. Το πρόβλημα του χυμού από κει και μετά είναι η συντήρησή του σαν προϊόν και η συντήρηση των ευεργετικών ουσιών, που με την κατάψυξη ή το βρασμό καταστρέφονται.
Με την μέθοδο της αρχαίας παραδοσιακής ερυθράς οινοποίησης τα ωφέλημα συστατικά του σταφυλιού περνούν με την όσμωση στο σώμα του κρασιού, τα σάκχαρα του σταφυλιού μετατρέπονται σε χαμηλές θερμοκρασίες σε οινόπνευμα, που αποτελεί μέσο συντήρησης των ευεργετικών συστατικών του σταφυλιού σε όλη την διάρκεια του χρόνου. Το ονομάζουμε ερυθρά οινοποίηση γιατί σήμερα μόνον με την οινοποίηση των ερυθρών σταφυλιών τα σπόρια και ο φλοιός παραμένουν στο μούστο για μικρό χρονικό διάστημα. Παραδοσιακά αυτό γινόταν και στα λευκά σταφύλια αλλά κυρίως στους ροδίτες.
Τι είναι η εθνοαρχαιολογία και η πειραματική αρχαιολογία
Προσεγγίσεις σαν αυτήν του πατήματος των σταφυλιών στο πέτρινο αρχαίο πατητήρι, εντάσσονται στην «εθνοαρχαιολογία».
Πρόκειται για έναν τομέα που αξιοποιείται ολοένα και περισσότερο από τους αρχαιολόγους που κάνουν χρήση της εθνογραφικής πληροφορίας για λόγους ερμηνευτικούς –κατ΄ αναλογία- ενός αρχαίου πολιτιστικού συνόλου. Ως νέος υποτομέας της αρχαιολογίας η εθνοαρχαιολογία είναι εκείνη που αφενός δανείζει το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται, ερμηνεύονται ή «μεταφράζονται» τα αρχαιολογικά δεδομένα και αφετέρου αναζητεί η ίδια κάποια σημασία μέσα στα αρχαιολογικά δεδομένα, στο επίπεδο κατ΄ επέκταση της αναλογίας. (Μαρία Δόγκα-Τόλη, Περιοδικό «Τεχνολογία» τ. 3, 1989),Η πειραματική αρχαιολογία και η εθνοαρχαιολογία θεμελιώθηκαν ως μέθοδοι για την εξέταση των πολύπλοκων σχέσεων μεταξύ υλικού πολιτισμού και ανθρώπινης συμπεριφοράς. (Schiffer & Skibo,1987, σ 595).
Σύμφωνα με την άποψη του Schiffer (Skibo 1992, σ.18) η πειραματικήαρχαιολογία είναι παρόμοια με την εθνοαρχαιολογία ως προς το ότι και οι δύο πρακτικές εστιάζουν στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στον υλικό πολιτισμό από τη μια, και στην ανθρώπινη συμπεριφορά, την οργάνωση, το νόημα του υλικού πολιτισμού και το περιβάλλον από την άλλη.
Ο Ascher (1961, σ. 795) πιστεύει ότι τα πειράματα ήταν ένας τρόπος δοκιμασίας του «τι συνέβη στο παρελθόν». Η άποψή του βασίζεται στην υπόθεση ότι η κοινωνική συμπεριφορά έχει σταθερούς κανόνες και ότι αντικείμενα φτιαγμένα στη σύγχρονη εποχή με το ίδιο- αρχαίο- τρόπο μπορούν να υποδείξουν την κοινωνική συμπεριφορά του παρελθόντος.
Ένα συχνό λάθος των μελετητών, αρχαιολόγων και εθνοαρχαιολόγων,είναι να θεωρούν πως η γνώση της τεχνολογίας είναι ρητή και μπορεί να αποκτηθεί ρωτώντας οποιονδήποτε τεχνίτη ή μελετώντας οποιαδήποτε ομάδα ενός αντικειμένου. Δεν πρέπει να ξεχνούμε τις επιδιώξεις και τις επιθυμίες του εκάστοτε τεχνίτη, είτε πρόκειται για σύγχρονο παραδοσιακό τεχνίτη, είτε για αρχαίο τεχνίτη. Ακόμη και στην πειραματική αρχαιολογία ο μελετητής δεν μπορεί να προσφέρει οριστικά συμπεράσματα για το «πως» και το «γιατί» μιας συγκεκριμένης τεχνολογίας που έχει παρατηρήσει ή έχει προσπαθήσει να αναπαραστήσει (Schiffer & Skibo,1987, σ 596).
(Η επίδραση της φωτιάς στα αγγεία, μεταπτυχιακή εργασία του Ν. Κατσικαρίδη, Θεσ/κη, 2006, σελ. 7-9)
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΜΕ ΤΙΤΛΟ "ΤΟ ΠΑΤΗΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΒΑΝΤΑ ΠΟΥ ΖΩΝΤΑΝΕΨΕ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ" ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟΝ «ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ», ΦΥΛΛΟ 195 ΣΤΙΣ 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009
Παρουσίαση: Αικατερίνη Κάλτσου
πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου