Κατά πολλούς η διεθνής οικονομία έχει φτάσει σε ένα τέλμα. Η πεσιμιστική αυτή άποψη καταδεικνύει τις πρακτικές ετών οι οποίες έχουν οδηγήσει το ‘όχημα’ της διεθνούς οικονομίας σε μια δίχως προηγούμενο κατηφόρα, η οποία μάλιστα κατά τα φαινόμενα διαθέτει εξαιρετική κλίση, πράγμα που δυσχεραίνει ιδιαίτερα την επάνοδό του στην κορυφή της…Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, .. οι πρώτοι κλυδωνισμοί για το διεθνές γίγνεσθαι, έκαναν την εμφάνισή τους στην Αμερικανική ήπειρο, όπως θα περίμενε άλλωστε οποιοσδήποτε έχει μια ιδέα για την μορφή και την δόμηση της εν λόγω οικονομίας, αλλά και την δεσπόζουσα θέση της σε διεθνές επίπεδο.
Ασκώντας την καπιταλιστική πρακτική, μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Αμερικανικής ηπείρου επιδόθηκαν σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα δρόμου κερδοφορίας, ο οποίος αν και δέχτηκε αρκετές κριτικές από τα πρώτα στάδια εφαρμογής του, δεν μετριάστηκε και οδήγησε στα δυσάρεστα αποτελέσματα τα οποία βαρύνουν σχεδόν όλες τις χώρες του πλανήτη.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας οι τράπεζες δηλαδή, δάνειζαν τα Αμερικάνικα νοικοκυριά στεγαστικά δάνεια, προκειμένου τα τελευταία να έχουν την δυνατότητα να αποκτήσουν ιδιόκτητη κατοικία. Ένα βήμα πιο κοντά στο Αμερικάνικο όνειρο. Το δάνειο συνοδεύονταν από μια ασφάλιση για την τράπεζα σε περίπτωση που ο δανειολήπτης αδυνατούσε κάποια στιγμή να αποπληρώσει το δάνειο που είχε λάβει, την υποθήκευση του ακινήτου.
Και τότε συνέβη. Αριθμός δανείων και υποθηκών συνδυάστηκαν πολλές φορές και με άλλες χρεωστικές υποχρεώσεις, όλες όμως στη βάση έκδοσης κάποιου δανείου και μετατράπηκαν σε χρηματιστηριακά προϊόντα (CDOs-Collateral Debt Obligations) έτοιμα προς πώληση σε κάθε ενδιαφερόμενο. Τα εγγυημένα χρεωστικά ομόλογα-CDOs, δημιουργούνταν από τις επενδυτικές τράπεζες, αφού είχαν πρώτα αγοραστεί από τους δανειστές και πωλούνταν ύστερα σε επενδυτές ανά τον κόσμο, παράγοντας κέρδος για τις επενδυτικές τράπεζες. Τις ροές των δανείων που περιελάμβαναν τα CDOs καρπώνονταν κάθε φορά όπως είναι λογικό, ο τελευταίος αγοραστής αυτής της αλυσίδας.
Η δομή του συστήματος αυτού, προκειμένου να συνεχίσει να παράγει κέρδη, οδήγησε στην αύξηση των εκδιδόμενων δανείων. Όλο και περισσότεροι πολίτες ανεξαρτήτως του προφίλ τους, μπορούσαν πλέον να λάβουν ένα δάνειο. Οι προϋποθέσεις είχαν χαλαρώσει καθώς το μόνο που ενδιέφερε το σύστημα ήταν η παραγωγή κέρδους, συνεπώς ο όγκος και μόνο των προϊόντων και όχι η ποιότητα τους. Επιπροσθέτως όσο πιο επισφαλή ήταν τα εκδιδόμενα δάνεια (risky-subprime loans), τόσο υψηλότερο το επιτόκιο που προσέφεραν και συνεπώς, τόσο μεγαλύτερο το κέρδος.
Στην εφήμερη επιτυχία αυτού του εγχειρήματος συνέβαλαν οι Αμερικανικοί οίκοι αξιολόγησης οι οποίοι, προσέδιδαν ελκυστικότητα στα εν λόγω επισφαλή προϊόντα, κατατάσσοντάς τα μαζί με τις ασφαλείς επενδύσεις. Εκτός όμως από τους οίκους αξιολόγησης, τον ρόλο της έπαιξε και η πολιτική απελευθέρωσης (deregulation) στην χρηματιστηριακή αγορά, η οποία υιοθετήθηκε και έθετε εμπόδια σε οποιαδήποτε μορφή ρύθμισης.
Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και ένα παράδειγμα από τα χείλη του γνωστού επενδυτή George Soros, για το θέμα. Ο Soros πολύ εύστοχα παρομοιάζει την χρηματιστηριακή αγορά με ένα δεξαμενόπλοιο. Προκειμένου να είναι ευσταθές και να ολοκληρώσει το ταξίδι του με ασφάλεια, διαθέτει ξεχωριστές δεξαμενές στις οποίες μεταφέρεται το πετρέλαιο. Φανταστείτε να καταργούνταν τα διαχωριστικά των δεξαμενών. Το φορτίο θα ενοποιούνταν, κάνοντας το πλοίο ιδιαίτερα ασταθές και με περιορισμένες πιθανότητες να φτάσει στον προορισμό του. Αυτήν την κατάργηση των ξεχωριστών δεξαμενών επέβαλε η πολιτική απελευθέρωσης.
Στο σύστημα όμως υπήρχε χώρος και για επιπρόσθετους παίκτες. Έτσι εισήλθαν και ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες ασφάλιζαν τους ενδιαφερόμενους έναντι των CDOs με τα λεγόμενα CDS-Credit Default Swaps. Τα CDS λοιπόν αγοράζονταν από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές, οι οποίοι πλήρωναν ανά χρονικό διάστημα ένα ποσό στην ασφαλιστική εταιρεία με αντάλλαγμα να αποζημιωθούν σε περίπτωση όπου τα CDOs κατέρρεαν.
Τα παραπάνω είχαν μερικές ακόμα επιπτώσεις στην οικονομία. Η αύξηση της ζήτησης κατοικιών από τα νοικοκυριά είχε σαν αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών των ακινήτων σε μικρό χρονικό διάστημα η οποία όμως ήταν πλασματική και δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να εξηγηθεί από την μέχρι τότε πορεία της οικονομίας. Επίσης προκειμένου οι επενδυτικές τράπεζες να βρίσκονται σε θέση να αγοράζουν ακόμα περισσότερα CDOs, χρειάζονταν ρευστότητα την οποία σε πολλές περιπτώσεις δεν διέθεταν. Το πρόβλημα λύθηκε με την δυνατότητα που τους δόθηκε να μπορούν να δανείζονται ακόμα περισσότερο, αυξάνοντας δηλαδή το ποσοστό μόχλευσης των ιδρυμάτων αυτών (leverage).
Η φούσκα όπως πολλοί θα έχετε ακούσει έσκασε μερικά χρόνια πριν όταν τα τοξικά προϊόντα έκαναν αυτό που όλοι περίμεναν να κάνουν κάποια στιγμή. Σταμάτησαν να πληρώνουν. Χρήματα από τις δόσεις των δανείων σταμάτησαν να ρέουν προς τους επενδυτές, καθώς τα νοικοκυριά αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Οι επενδυτές επομένως θέλησαν να ξεφορτωθούν τα προϊόντα αυτά. Το ίδιο έκαναν όλοι στο σύστημα οι οποίοι κατείχαν παρόμοια προϊόντα, αλλά τι συμβαίνει όταν η προσφορά ενός αγαθού αυξάνεται (με την ζήτησή του να παραμένει σταθερή αν όχι να μειώνεται); Μα φυσικά μειώνεται η τιμή του. Και δυστυχώς στην αγορά πλέον υπήρχαν δις. δολάρια από αυτά τα τοξικά προϊόντα τα οποία όλοι πλέον τα διέθεταν προς πώληση και κανείς δεν τα ζητούσε. Όπως είναι φυσικό οι αξίες κατέρρευσαν, αλλά ευτυχώς οι επενδυτές είχαν ασφαλιστεί έναντι τέτοιων κινδύνων, δηλαδή έναντι μια πιθανής κατάρρευσης των CDOs με τα CDS και αυτό θα έλυνε το πρόβλημα. Ή μήπως όχι; Η έννοια της ασφάλισης καταργείται στην περίπτωση που όλοι οι ασφαλισμένοι επιθυμούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους.
Φανταστείτε ένα απλό παράδειγμα. Μια εταιρεία η οποία ασφαλίζει έναντι τροχαίων ατυχημάτων. Η εταιρεία αυτή θα πτωχεύσει στην απίθανη περίπτωση όπου οι ασφαλισμένοι της τρακάρουν όλοι, την ίδια στιγμή και θελήσουν να ασκήσουν το δικαίωμά τους για αποζημίωση.
Ακριβώς αυτό το εφιαλτικό σενάριο συνέβη για τις ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες είχαν ασφαλίσει επενδυτές έναντι των τοξικών CDOs. Τα προϊόντα αυτά είχαν πλέον χάσει την αξία τους και όλοι ήθελαν την αποζημίωση που θα τους προσέφεραν τα ασφάλιστρα κινδύνου CDS. Τα απαραίτητα χρήματα όμως εκ μέρους των ασφαλιστικών δεν υπηρχαν.
Η αδυναμία πληρωμών από τα διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ακολουθούσε η μια την άλλη, καθώς τώρα όλο και περισσότερα από αυτά ξέμεναν από ρευστό.
Η μετάδοση της κρίσης σε διεθνές επίπεδο δεν αποτέλεσε πρόβλημα μιας και οι μεγάλοι τραπεζικοί οίκοι σε διάφορες χώρες μπορούν και θέλουν να ‘παίρνουν’ θέσεις σε ξένα ιδρύματα, με την επένδυση μέρους του κεφαλαιακού τους αποθέματος σε αυτά και τα προϊόντα τους. Η αλληλοσύνδεση τώρα των εκάστοτε χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων των διαφόρων χωρών, με τις οικονομίες στις οποίες δραστηριοποιούνται είναι πιστεύω εύκολο να την αντιληφθεί κανείς και επομένως και τα αλυσιδωτά αποτελέσματα που εμφανίστηκαν στις διάφορες οικονομίες του πλανήτη.
Ερωτήματα μπορεί να γεννηθούν κατά την ανάγνωση, όπως για παράδειγμα:
- Εισαγωγή ρυθμίσεων στις αγορές ή όχι; - Υπάρχει χώρος για ήθος στο διεθνές ανταγωνιστικό χρηματοπιστωτικό περιβάλλον; - Είναι οι κυρώσεις που προβλέπονται αρκετά αυστηρές για τους παραστρατούντες και πως αυτοί διακρίνονται στο ρευστό και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον των αγορών; - Καπιταλισμός ή όχι; - Τι μερίδιο ευθύνης διαθέτουν τα νοικοκυριά; American Dream or not?
Σε κάθε περίπτωση είναι δικά σας προς απάντηση και περισυλλογή.
Σταύρος Πολίτης, Οικονομόλογος – Ναυτιλιακός υπάλληλος , Msc Πανεπιστήμιο Πειραιά
ramnousia
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου