Από το κούρεμα με την ψιλή στην εξαθλίωση χωρίς έλεος

Μέσα στον γενικότερο χα­μό, που έχει προκληθεί με αφορμή την τελευ­ταία πράξη του... εκ­βιασμού για το PSI Plus, φαίνεται να περνά απαρατήρητη η αναφορά του Βενιζέλου για μεγαλύτερη...
ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Ο υπουργός Οικονομικών μιλώντας στους «Financial Times » έκανε λόγο για απαραίτητα νέα κεφάλαια ύψους 40 δισ. ευρώ. Πρόκειται για αξιοπρό­σεκτη απόκλιση, καθώς μέχρι την προ­ηγούμενη εβδομάδα γινόταν λόγος για άλλα 30 δισ. ευρώ, που θα επαρκού­σαν για να καλύψουν τις όλο και μεγα­λύτερες ανάγκες των ομίλων. Ο υπουργός Οικονομικών σημείωνε πως οι πιέσεις προς τις ελληνικές τρά­πεζες έχουν αυξηθεί λόγω της κρίσης χρέους, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για την ανάκτηση της εμπιστο­σύνης προς το ελληνικό τραπεζικό σύ­στημα, τη διασφάλιση της ρευστότητας και την επιστροφή των καταθέσεων. ♦ Είναι όμως αυτός ο μόνος λόγος ή μήπως ο προσεκτικός τον τελευταίο καιρό υπουργός Οικονομικών (που πλέον «φοβάται» μήπως βρίσκεται ο ίδιος στην πρώτη γραμμή άμυνας - και όχι ο Γιώργος ή ο Λουκάς...) γνωρίζει ή φοβάται κάτι που προέκυψε ή προ­κύπτει με αφορμή τις εξελίξεις για το πρόγραμμα «κουρέματος»; ♦ Μήπως έχει κατά νου νεότερα στοι­χεία, που προκύπτουν μετά τον εξονυ­χιστικό έλεγχο της BlackRock Solutions στα ενδότερα των τραπεζικών ομίλων; ♦ Ή μήπως φοβάται λίγο απ’ όλα, κα­θώς η κλιμάκωση της επιβάρυνσης έχει άμεσο αντίκτυπο στην καθαρή θέ­ση των τραπεζών; Το λογικό είναι να περιμένουμε την ολοκλήρωση των διεργασιών για το PSI Plus, καθώς το ύψος τόσο του «κουρέ­ματος» όσο και του επιτοκίου μοιάζει να αποβαίνει καθοριστικό για την επι­βάρυνση των ελληνικών τραπεζών αλ­λά και των ασφαλιστικών ταμείων. Αναγκαστικό το «κούρεμα»; Καλά ενημερωμένη πηγή εκτιμούσε πως όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά, κα­θώς το όριο του 50% (συνολικό ύψος κουρέματος, που αποφασίστηκε τον Οκτώβριο) είναι εκ των πραγμάτων... κόκκινη γραμμή. Όχι όμως αναγκαστι­κά και αυτό που τελικά θα ισχύσει. Αυ­τό θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους, οι περισσότερες από τις οποί­ες συγκλίνουν στο ότι το κούρεμα θα είναι μεγαλύτερο και ότι η «κόκκινη γραμμή» του 50% έχει ήδη υπερκε­ραστεί. Αυτό διότι πρακτικά, εάν η τελική λύση επιτευχθεί μέσω της ενεργοποί­ησης ρητρών συλλογικής δράσης (η μειοψηφία ακολουθεί την πλειοψη­φία), το ποσοστό ξεπερνά το 60%, κα­ταλήγοντας προς το 75%-80% καθώς η διαδικασία δεν θα είναι εθελοντική αλλά υποχρεωτική. Ορισμένοι μάλιστα πήγαν λίγο παραπέρα, τις τελευταίες ημέρες, κάνοντας λόγο για υποχρεω­τικό κούρεμα (συντεταγμένη χρεοκο­πία της ελληνικής οικονομίας) εντός της ζώνης του ευρώ. Και αυτό χωρίς να επιβαρύνονται ούτε οι δανειστές ούτε - κυρίως - η Γερμανία. Οι προσεκτικοί παρατηρητές, σημει­ώνουν πως εδώ και πολύ καιρό τόσο η νέα σιδηρά κυρία του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ όσο και διάφορες... ανώνυμες πηγές του ΔΝΤ ή των δανειστών ανα­φέρονται σε ανάγκη «κουρέματος» της τάξης του 80%. Κάπως έτσι, λοιπόν, και με δεδομέ­νη την πραγματικότητα και μόνο, όλα αρχίζουν να δένουν σιγά - σιγά: Και μεγαλύτερο συνολικό «κούρεμα» και συντεταγμένη κίνηση της Ελλάδας, αλ­λά και πληρωμή του μεγαλύτερου μέ­ρους των CDS (από τη στιγμή που θα θεωρηθεί υποχρεωτική η συμμετοχή) και παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Κάτι που πιθανότατα θα «χειραγωγεί» τις εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί με την υποβάθμιση της Γαλλίας (από την S&P), τη μετάσταση της κρίσης σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης (βλέπε Ουγγαρία, αλλά και την Αυστρία) και την πλήρη επικυριαρχία της Γερμανίας στη... Νέα Ευρώπη. Τραπεζική ζημία Σε ένα ενδεχόμενο μεγαλύτερου κουρέματος, όμως, το βάρος, που θα είναι πλέον συντριπτικό (και όχι η... ελάφρυνση του χρέους, την οποία δι­αφήμιζε σαν... τζίτζικας ο Βενιζέλος όταν δεν ήταν τόσο προσεκτικός...), πέφτει αυτόματα σε τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία. Και κατ’ επέκτα­ση στην ελληνική οικονομία, με νέες δυσβάστακτες επιβαρύνσεις στην ήδη εξοντωμένη κοινωνία. Ας αρχίσουμε από τις συνέπειες στον ελληνικό πιστωτικό κλάδο. Είναι γνωστό πως διάφοροι κύκλοι θεωρούν ότι ένα «κούρεμα» μεγαλύτερο του 50% θα προκαλούσε έντονες πιέσεις στις τράπεζες, καθώς θα τους κοστίσει περισσότερα από 20 δισ. ευρώ σε νέα κεφάλαια, ενώ τα προβλήματα ρευ­στότητας θα ενταθούν ακόμα περισσό­τερο. Αυτό ίσως και να εξηγεί την ανα­φορά του Βενιζέλου στους «F.T.» που σημειώσαμε λίγο πιο πάνω. Είχε γραφτεί παλιότερα - και κατά κόρον - πως οι Έλληνες τραπεζίτες θεωρούσαν «διαχειρίσιμη» την κατά­σταση, όπως είχε προκύψει στα τέλη του περασμένου Ιουλίου, με το 21%. Όμως «κούρεμα» της τάξης του 50% θα τους κόστιζε επιπλέον - τουλάχι­στον - 15 δισ. ευρώ, ποσό που στις συγκεκριμένες συνθήκες δεν είναι διαχειρίσιμο. Θα αναγκαστούν λοιπόν να ζητή­σουν «βοήθεια» από το ΤΧΣ, προκειμέ­νου να ενισχυθούν κεφαλαιακά. Όμως έτσι θα οδηγηθούν σε πλήρη κρατικο­ποίηση, η οποία θα σημάνει την πλήρη απαξίωση των τραπεζικών μετοχών και μεγάλες απώλειες για τους μετόχους. Και βέβαια μέτοχοι δεν είναι μόνο οι μεγαλομέτοχοι και οι κάτοχοι των με­γάλων πακέτων, αλλά και χιλιάδες μεροκαματιάρηδες άνθρωποι, που έβλε­παν επί χρόνια τις τραπεζικές μετοχές σαν ένα καλό επενδυτικό «καταφύ­γιο». Ας μην ξεχνάμε ότι τις τραπεζικές μετοχές αγόραζαν οι πιο συντηρητικοί επενδυτές του Χρηματιστηρίου, που πόνταραν στη σιγουριά της διατήρη­σης του κεφαλαίου με την ταυτόχρονη διανομή μερισμάτων. Από τότε όμως που οι τράπεζες μπή­καν στο «πακέτο Αλογοσκούφη» και πήραν την πρώτη κρατική βοήθεια το 2008, τα μερίσματα έπαψαν να υπάρ­χουν, ενώ την επόμενη διετία οι αξίες των τραπεζικών μετοχών εκμηδενίστη­καν. Ακόμη και γι’ αυτούς, όμως, που ποντάρουν σε μία μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, το ενδεχόμενο ενός υπο­χρεωτικού ιδιωτικού κουρέματος με κρατικοποίηση των τραπεζών θα ση­μάνει πρακτικά και την απώλεια των μετοχών τους. Και οι ίδιες οι τράπεζες, όμως, θα υποστούν δυσβάστακτες συνέπειες. Με βάση τους σχεδιασμούς του Ιουλίου για κούρεμα 21% και στην προο­πτική της μεγάλης ύφεσης, οι τράπε­ζες είχαν εκπονήσει σχέδια περικοπών σε προσωπικό και καταστήματα αλλά και μείωση αποδοχών για τους υπαλ­λήλους με διάφορα σενάρια, μεταξύ 10% και 20%. Με δεδομένο ότι το 2010 στην Ελλά­δα λειτουργούσαν περίπου 4.100 τρα­πεζικά καταστήματα, μία μείωση της τάξης του 10% σημαίνει ότι θα κλεί­σουν περί τα 400 - 450 καταστήματα. Εάν όμως το σενάριο αφορά το 20% (ή προστεθούν και οι απώλειες από τις συγχωνεύσεις), τότε θα πρέπει να θεω­ρείται βέβαιο ότι ο αριθμός αυτός μπο­ρεί να φτάσει και τα 750. Με δεδομένο επίσης ότι τα περισσό­τερα από τα καταστήματα αυτά μισθώ­νονται, οι οικογένειες που τα μισθώ­νουν και ζουν από τα μισθώματα (που συνήθως είναι πολύ υψηλά) θα χάσουν τα έσοδά τους. Και με δεδομένο ότι τέτοιου τύπου εισοδηματίες συνήθως είναι αντίστοιχα εκτεθειμένοι σε αντί­στοιχα έξοδα (δάνεια, σχολικές δαπά­νες κ.λπ.), επειδή έχουν «σίγουρο και σταθερό εισόδημα», το ντόμινο που μπορεί να αρχίσει, γίνεται προφανές. Αντίστοιχες όμως θα είναι οι απώλειες και για τα έσοδα του Δημοσίου. Σε ό,τι αφορά τους υπαλλήλους και τις αποδοχές τους, εδώ οι συζητήσεις μιλούν για «κούρεμα» της τάξης του 20%. Με δεδομένο ότι οι υπάλληλοι και τα στελέχη των τραπεζών στην Ελ­λάδα ξεπερνούν τις 65.000, ένα τέτοιο κούρεμα θα σημάνει την αποχώρηση περίπου 13.000 ανθρώπων. Ακόμη ισχυρότερες θα είναι οι επι­πτώσεις με την περιστολή των απο­δοχών. Στις άτυπες συζητήσεις και υποθέσεις εργασίας οι περισσότερες τράπεζες βάζουν την ιδέα για μαχαίρι 10%-15% στους μισθούς, ενώ υπάρ­χουν και ορισμένες που ζητούν 20%. Η εξοικονόμηση θα γλιτώσει τις τράπε­ζες από 450 εκατ. ευρώ, τα οποία όμως θα χαθούν από την οικονομία. Και το κακό είναι ότι όλα αυτά τα προέβλεπαν τα... καλά σενάρια για την αναδιάρθρωση... Όπως γίνεται αντιληπτό, ένα κούρεμα της τάξης του 50% ή και μεγαλύτερο δεν θα φέρει τον τρα­πεζικό κλάδο στη δεκαετία του 1980, όπως πριν από μερικούς μήνες υπολό­γιζαν οι ψύχραιμοι τραπεζίτες, αλλά πι­θανότατα στη δεκαετία του 1960. Τα ασφαλιστικά ταμεία Με βάση «κούρεμα» σε ποσοστό 50%, η περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων θα μειωθεί στο μισό. Έτσι οι θέσεις των ασφαλιστικών φορέων σε ελληνικά ομόλογα, από τα 24 δισεκα­τομμύρια ευρώ που είναι σήμερα, θα περιοριστούν στα 12 δισ. Σημειώνεται πως μέχρι τώρα τα ασφαλιστικά ταμεία δεν είναι υποχρεωμένα να συμμετά­σχουν στο «κούρεμα» του 21% που αποφασίστηκε το καλοκαίρι. Είχε δοθεί δηλαδή το δικαίωμα της επιλογής για το κατά πόσον θα λάβουν μέρος στη διαδικασία (με την πλειονό­τητα των φορέων να απάντα πάντως θετικά). Με τη νέα τροπή των πραγ­μάτων, ωστόσο, και το υποχρεωτικό «κούρεμα», η εικόνα αυτή πρακτικά ανατρέπεται. Το πόσο δραματική θα είναι η επίπτωση θα εξαρτηθεί από το τελικό πλαίσιο και το ύψος του «κουρέ­ματος». Σε κάθε περίπτωση, όσο μεγαλύτε­ρη θα είναι η επιβάρυνση για τις τρά­πεζες και τα ταμεία, τόσο πιο βαθύ και σύνθετο θα είναι το πρόβλημα. Αναπόφευκτα οι τράπεζες θα υποχρεωθούν να καταφύγουν σε προγράμματα γεν­ναίων περικοπών, με ό,τι αυτό συνεπάγε­ται για την ήδη εξου­θενωμένη αγορά εργασίας. Τα δε ταμεία θα πρέ­πει να καλύψουν ισοδύναμα την επιβάρυνση και τις απώλειες περικόπτοντας συντάξεις, επικουρικά επιδόμα­τα και κυρίως ασφαλι­στικές και ιατρικές καλύψεις. Κοινωνικό δράμα Εάν λοιπόν οι τράπεζες οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια σε μεταπολεμικές συνθήκες και η Υγεία σε προπολεμικές, ολόκληρη η ελληνική κοινωνία οδηγείται σε ακόμη πιο πιεστικό εργασιακό πλαίσιο, με αναπόφευκτη τη δραματική περαιτέρω μείωση των μι­σθών και συντάξεων αλλά και τη διαμόρφωση συνθηκών κοινωνι­κής εξαθλίωσης, σε μεγάλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού. Άλλωστε, στις συνθήκες αυτές, ο ιδιωτικός τομέας δύσκολα θα μπορέσει να προσφέρει ένα σημαντικό αντίβαρο, παρά μόνο ευέ­λικτη εργασία με χαμηλές αποδοχές, όπως συμβαίνει σε χώρες με μεγάλη ύφεση και ισχυρή τουριστική βιομηχανία, όπως η Βραζι­λία, η Ταϊλάνδη και το Μεξικό. Το γιατί μπορεί η Ελλάδα να κινηθεί προς τα πρότυπα αυτά, ή έστω αυτά της Ανατολικής Ευρώπης, θα το διαβάσετε στην επόμενη
Πηγη