Ο θάνατος της ελληνικής χειροτεχνίας

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ – Ελευθεροτυπία

Χάθηκαν ανεπιστρεπτί οι εποχές που τα κλιμάκια του ΕΟΜΜΕΧ, του Ελληνικού Οργανισμού Μικρών-Μεσαίων Επιχειρήσεων και Χειροτεχνίας, έτρεχαν σε κάθε άκρη, νησί και χωριουδάκι της Ελλάδας, για να ανακαλύψουν τις θαυμαστές υφάντρες ή το μερακλή Σιφνιό κεραμίστα, που θα ενισχύονταν με τα....

ειδικά προγράμματά του και θα προβάλλονταν τα μοναδικά εργόχειρά τους σε εκθέσεις.

Μια από τις υφάντρες του ΕΟΜΜΕΧ επί το έργον. Κλάδος που απειλείται με οριστική παύση Ενα κεφάλαιο της ελληνικής παράδοσης, η παραγωγή χειροποίητων ειδών λαϊκής τέχνης, αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, εκπέμπει SOS. Η υποστήριξη της ελληνικής χειροτεχνίας, κομμάτι της ελληνικής βιοτεχνίας που συνέχιζε για δεκαετίες να αναπαράγει ελληνικά πολιτισμικά πρότυπα αποκλειστικά χάρη στον περίφημο ΕΟΜΜΕΧ, απειλείται να βάλει ταφόπλακα.

Το άρθρο 66 (άρθρο 14β) του ΦΕΚ αναφέρεται είτε στην «κατάργηση, συγχώνευση, διάσπαση, απορρόφηση του ΕΟΜΜΕΧ και στη σύσταση νέων εταιρειών» είτε στην «απόσπαση των περιουσιακών στοιχείων του ή επιχειρηματικών μονάδων του που θα εισφέρονται σε άλλη ανώνυμη εταιρεία». Δεν είναι μόνο τα απρόσωπα πάμφθηνα προϊόντα μαζικής παραγωγής και η κινεζική «λαίλαπα» που απειλούν την ελληνική χειροτεχνία, αλλά και ο κεντρικός πολιτικός σχεδιασμός. Αν υπάρχει…

Σε πονηρούς καιρούς, όπου γινόμαστε μάρτυρες της σταδιακής άμβλυνσης ή εξάλειψης των ιδιαίτερων εθνικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών και την ώρα που χώρες όπως Αγγλία, Ιρλανδία, Γερμανία και Φινλανδία ενισχύουν ολοένα και περισσότερο τα Crafts Council (Συμβούλια Χειροτεχνίας) ώστε να «χτίζεται» με γερά θεμέλια η νέα γενιά χειροτεχνών, θα περιμέναμε ο ΕΟΜΜΕΧ, αντί να καταργείται, να αναβαθμίζεται και να διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο, ακόμη κι ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης και εξαγωγών.

Μάλιστα, στο πρόγραμμα 2010-2012 του Crafts Council της Ιρλανδίας κατονομάζεται ρητά ως «κλειδί για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης» η ανάπτυξη της εγχώριας χειροτεχνίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα οι ιθύνοντες είναι οι μόνοι που θεωρούν «φύρα» τα χειροτεχνικά ελληνικά προϊόντα, τα οποία αναπαράγουν πρότυπα αιώνων αν όχι χιλιετιών.

Τέρμα, επομένως, στα περίφημα χειροποίητα χαλιά του ΕΟΜΜΕΧ, στα ειδώλια από πηλό και μέταλλο, στα αγγεία, στα αντίγραφα εικόνων από τις Μονές του Αγίου Ορους και της Πάτμου, στα υφαντά με τα μερακλίδικα λαϊκά κεντήματα, έργα τέχνης που διέσωζαν αλώβητο μέσα στο χρόνο τον ελληνικό πολιτισμό, ανάρπαστα αγαθά για τον Ελληνα καταναλωτή και τον ξένο επισκέπτη, που «δεν αποτέλεσαν ποτέ μια στείρα αναπαραγωγή της αρχαιότητας ή του Βυζαντίου και της λαϊκής μας παράδοσης αλλά σύγχρονες αναβιώσεις τους», όπως τονίζει η τμηματάρχης της διεύθυνσης Χειροτεχνίας – Ταπητουργίας και Θυγατρικών του ΕΟΜΜΕΧ, Μυρσίνη Βαρίτου.

Οι κινητοποιήσεις και οι αντιδράσεις αμέσως μετά την ανακοίνωση του επικείμενου «λουκέτου» ήταν αναμενόμενες. Στις 14 Ιουλίου το σωματείο του ΕΟΜΜΕΧ πραγματοποίησε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο υπουργείο Οικονομικών. Την αντίθεσή τους στην κατάργησή του εξέφρασαν πολλά σωματεία, όπως των επαγγελματιών Λιτοχώρου, που θεωρεί ότι «χωρίς τον ΕΟΜΜΕΧ θα εξαφανιστεί η συστηματική στήριξη στις παραδοσιακές δράσεις της ελληνικής χειροτεχνίας, μια δραστηριότητα που δεν υποστηρίζεται από κανέναν άλλο φορέα. Αντιλαμβανόμαστε -προσθέτουν οι επαγγελματίες- τις ανάγκες δημοσιονομικού νοικοκυρέματος και περιορισμού του κόστους και των δαπανών του δημόσιου τομέα, αλλά θα έπρεπε να τεθεί ο ΕΟΜΜΕΧ εκτός αυτών. Διότι μαζί του θα καταργηθεί μεγάλο κομμάτι του πολιτισμού μας».

Αναστάτωση προκλήθηκε και στον Εμπορικό Σύλλογο Πάτρας. «Θεωρούμε ότι μια τέτοια απόφαση έχει ληφθεί κυριολεκτικά στο πόδι και θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που αποτελούν την πλειονότητα των επιχειρήσεων της χώρας, στις βιοτεχνίες και στα μικρά εργαστήρια», υποστηρίζει.

Σε επιστολή του προς τον υπουργό Περιφ. Ανάπτυξης και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Βιοτεχνών Λαϊκής Τέχνης, Παναγιώτης Κατρίτσης, υπογραμμίζει ότι «ιδίως στην τρέχουσα εξαιρετικά δύσκολη οικονομική συγκυρία, με την κατάργηση του ΕΟΜΜΕΧ θα χαθεί η δυσαναπλήρωτη εμπειρία και τεχνογνωσία δεκαετιών που είναι συσσωρευμένη στους εργαζομένους του».Η πολιτεία σφυρίζει αδιάφορα. Ομως το κακό έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Διότι όταν το αντίστοιχο κινεζικό προκάτ προϊόν – αντίγραφο κοστίζει πολύ φτηνότερα από εκείνο που φέρει το πολυπόθητο ταμπελάκι «Ελληνικές Χειροτεχνικές Δημιουργίες» του ΕΟΜΜΕΧ, πόσο να αντέξει ο Ελληνας χειροτέχνης, στερούμενος και οιασδήποτε κρατικής ενίσχυσης;

Οι χειροτέχνες βρίσκονταν, πολύ πριν πέσει σαν κεραυνός εν αιθρία το νέο νομοσχέδιο, ήδη σε δεινή θέση. Είναι χαρακτηριστικό το ότι εκατόν επτά εργαζόμενες στα εργαστήρια υφαντουργίας του ΕΟΜΜΕΧ στην περιφέρεια παραμένουν απλήρωτες από τα τέλη Μαρτίου. Την ίδια ώρα ολόκληρος ο κλάδος, τελευταίος θεματοφύλακας μιας μεγάλης παράδοσης, κινδυνεύει με μόνιμη αναστολή των εργασιών του. Αλλά είπαμε, το κακό είχε ξεκινήσει δεκαετίες νωρίτερα.

Προοπτικές-σχέδια διάσωσης

Θα μπορούσε να σωθεί ο ΕΟΜΜΕΧ; Και αν ναι, πώς; «Αν συγχωνευόταν με τον Οργανισμό Προώθησης Εξαγωγών (ΟΠΕ)», είναι ένα σενάριο που προτείνουν η Αννα Οικονομίδου και οι Επαγγελματίες Λιτοχώρου.

Αν διασωθεί θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν οι όροι λειτουργίας του, ειδικά σε ό,τι αφορά τη χειροτεχνία. «Λένε και ξαναλένε για τις φοβερές τεχνολογίες, ενώ όλοι ξέρουμε ότι η Ελλάδα δεν θα γίνει ποτέ silicon valley. Το συντριπτικό πλεονέκτημά μας ως χώρας είναι η ιστορία και ο πολιτισμός μας, που οι πάντες ψάχνουν και τους αρέσει», τονίζει η κ. Βασιλακάκη και επιμένει ότι το θέμα δεν είναι η διατήρηση του ΕΟΜΜΕΧ. «Σημασία δεν έχει αν θα διατηρηθεί ένα όνομα. Το θέμα είναι να είναι χρήσιμος. Και θα είναι μόνο αν υπάρξουν πολιτικές υποστήριξης των υφιστάμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αν κάποιος σήμερα μπορεί να μειώσει την ανεργία είναι μόνο οι μικρομεσαίοι. Αν συμβεί αυτό, τότε ο ΕΟΜΜΕΧ, με την εμπειρία που έχει, θα είναι χρήσιμος. Αυτό είναι το κλειδί. Πολύ περισσότερο για τον τομέα της χειροτεχνίας».