Μέσα σε
λιγότερο από ένα χρόνο μετά την αποχώρηση των ιρακινών στρατευμάτων από
το Ιράκ, η Βαγδάτη χάνει έναν πρωταρχικής σημασίας μοχλό πίεσης επί του
κουρδικού κρατιδίου στα βόρεια της χώρας, το οποίο δείχνει τάσεις
ανεξαρτητοποίησης. Ο μοχλός αυτός δεν είναι άλλος από την προσοδοφόρο πετρελαϊκή παραγωγή του αυτόνομου
κρατιδίου. Πρόκειται, άραγε, για το μυστικό όπλο του Κουρδιστάν;
Οι ξένες πετρελαϊκές εταιρείες έχουν εξοργιστεί με την “τσιγγουνιά” της Βαγδάτης, ενώ, αντίθετα, αποτελούν μεγάλο δέλεαρ γι’ αυτές οι πολύ πιο φιλελεύθεροι όροι των πετρελαϊκών συμβολαίων που τούς παρέχουν οι Κούρδοι.
Οι εταιρείες αυτές μεταβάλλονται, άθελά τους, σε πέμπτο πυλώνα στην πορεία του ιρακινού Κουρδιστάν προς την οικονομική αυτονομία. Στις 31 Ιουλίου, η γαλλική Total έγινε η Τρίτη μεγάλη πετρελαϊκή που διέρρηξε τις σχέσεις της με την κεντρική ιρακινή κυβέρνηση της Βαγδάτης υπογράφοντας, χωρίς την έγκρισή της, μία πετρελαϊκή συμφωνία με το Κουρδιστάν.
Η Βαγδάτη, η οποία επιδιώκει να έχει τον πλήρη έλεγχο των τεράστιων πετρελαϊκών εσόδων της χώρας, απαγορεύει στις πετρελαϊκές να συναλλάσσονται απευθείας με το Κουρδιστάν και, αντίθετα, απαιτεί από αυτές να καταθέτουν προσφορές για πρότζεκτ μέσω του Υπουργείου Πετρελαίου και να εξάγουν το πετρέλαιο που παράγουν μέσω των αγωγών που βρίσκονται υπό τον δικό της έλεγχο.
Ωστόσο, η ExxonMobil, η Chevron και η Total περιφρονούν τις αντιρρήσεις της κεντρικής ιρακινής κυβέρνησης, με συνέπεια να τίθενται εν αμφιβόλω τα συμβόλαιά τους στον ιρακινό Νότο. Το σκεπτικό τους είναι ότι, παρά τη σχετικά κατώτερη αξία των πετρελαϊκών αποθεμάτων του ιρακινού Κουρδιστάν, οι δυνατότητες στην περιοχή αυτή αντισταθμίζουν την απειλή από πιθανή απώλεια πρόσβασης στο καθεαυτό Ιράκ, σύμφωνα με στελέχη πετρελαϊκών με τα οποία μίλησα.
Η πίεση τώρα θα ασκηθεί προς την πλευρά της Βαγδάτης ώστε να σταματήσει την «ανταρσία» προς τις πετρελαϊκές. Ωστόσο, αυτό αποτελεί άλλη μία πρόκληση για την κεντρική ιρακινή κυβέρνηση που ήδη έχει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη βία και τα μειούμενα έσοδα από το πετρέλαιο, εξαιτίας της κάμψης των πετρελαϊκών τιμών.
Ως τώρα έχουμε δει στην ιστορία πολλές περιπτώσεις κρατών που πέρασαν υπό τον ουσιαστικό έλεγχο εταιρειών – όπως, για παράδειγμα, έγινε με τις δραστηριότητες της United Fruit Company στην Λατινική Αμερική. Αλλά αν αυτή η τάση συνεχιστεί στο Κουρδιστάν, θα σηματοδοτήσει, εξ όσων εγώ μπορώ να θυμηθώ, την πρώτη φορά που πετρελαϊκές εταιρείες θα αποτελέσουν τους πρωταρχικούς παράγοντες στην ουσιαστική αυτονόμηση ενός κράτους. Βέβαια, θα εξαρτηθεί από την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση να μην την «καταπιούν» οι πετρελαϊκές, κάτι το οποίο υπήρξε η μοίρα μερικών κρατών της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Εκ πρώτης όψεως, η απόφαση των εταιρειών να αγνοήσουν την Βαγδάτη μοιάζει ανόητη. Το Ιράκ αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο στην πετρελαϊκή βιομηχανία, με αποδεδειγμένα πετρελαϊκά αποθέματα της τάξης των 148 δισεκ. βαρελιών περίπου – που αποτελούν τον δεύτερο μεγαλύτερο όγκο συμβατικού αργού στον κόσμο. Συγκριτικά, η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση διατείνεται ότι η περιοχή του δικού της ελέγχου έχει άλλα 45 δισεκ. βαρέλια.
Μετά την ανατροπή του Σαντάμ το 2003, οι πετρελαϊκές εταιρείες από όλον τον κόσμο έσπευσαν να εισέλθουν στην χώρα για να αποκτήσουν δικαιώματα εκμετάλλευσης για παλαιότερα κοιτάσματα και δικαιώματα ερευνών για νέα κοιτάσματα. Αλλά η Βαγδάτη έχει θέσει αυστηρούς όρους και προσφέρει συμβόλαια με χαμηλές απολαβές, τα οποία αποτελούν ρίσκο για τους επενδυτές.
Μέχρι πρόσφατα, οι μεγάλες πετρελαϊκές αντιδρούσαν στους όρους αυτούς, αλλά συμμετείχαν με την ελπίδα βελτίωσης των συνθηκών στην πορεία. Πλέον, η γκρίνια στις τάξεις τους εντείνεται.
Ένας τέταρτος γύρος αδειοδότησης τον Μάιο φανέρωσε αφενός ότι η Βαγδάτη δεν επιθυμεί να φανεί πιο γενναιόδωρη και αφετέρου ότι οι πετρελαϊκές βαρέθηκαν. Μόλις τρία από τα 12 οικόπεδα που προσφέρθηκαν συγκέντρωσαν προσφορές. Τον Οκτώβριο, η υπό κανονικές συνθήκες συντηρητική ExxonMobil προχώρησε σε “ανταρσία” υπογράφοντας συμφωνία με το Κουρδιστάν, παρά το γεγονός ότι είχε συμβόλαιο εκμετάλλευσης για το κοίτασμα West Qurna στο δυτικό Ιράκ. Αυτό έμοιαζε με ένα μεγάλο στοίχημα διότι το West Qurna περιέχει 8,7 δις βαρέλια πετρελαίου και υπάρχει η πιθανότητα ανάκλησης της άδειας από τη Βαγδάτη ως τιμωρία για το άνοιγμα προς τους Κούρδους. Τώρα πλέον, η απόφαση της Total για απόκτηση του 35% σε δύο οικόπεδα του Κουρδιστάν εντείνει τις προσπάθειες.
Την ίδια στιγμή, η Exxon τιμωρήθηκε με αποκλεισμό από τον τελευταίο διαγωνισμό και η Chevron αποκλείστηκε από μελλοντικά συμβόλαια. Παρόλα αυτά, οι εταιρείες αυτές δεν πτοούνται. “Καταλαβαίνουμε πλήρως ότι αν υπογράψουμε συμβόλαιο στον βορρά τότε θα αποκλειστούμε στο νότο”, τόνισε ανώνυμο στέλεχος. “Άρα, το ερώτημα είναι ‘έχουμε εξαντλήσει τις επιλογές μας για μια συμφωνία στο νότο, την οποία θεωρούμε αποδεκτή;’”
Σύμφωνα με τον ίδιο, η απάντηση είναι ‘ναι’ για όσες εταιρείες καταφεύγουν στο βορρά. “Πιστεύω ότι αυτό αρχίζει να γίνεται εμφανές καθώς πολλές εταιρείες επιχειρούν να αναδιαπραγματευτούν τους όρους. Οι όροι στον βορρά είναι πολύ καλύτεροι. Η κυβέρνηση παίρνει ένα μερίδιο, αλλά όσο καλύτερα αποδίδεις, τόσο καλύτεροι είναι οι όροι”. Προσθέτει πως “πετάς σε ένα μοντέρνο αεροδρόμιο. Υπάρχουν καλά ξενοδοχεία, καλές υποδομές. Σε συνδυασμό με τα σχέδια των Κούρδων για την κατασκευή ανεξάρτητων αγωγών που θα αποφεύγουν το Ιράκ εξ ολοκλήρου, η συμφωνία είναι ένα βιώσιμο κομμάτι προς την δημιουργία μιας ανεξάρτητης οντότητας στην περιοχή.
Κάποιοι το αποκαλούν ως βασικό στοιχείο για την υλοποίηση του ονείρου των Κούρδων για ίδρυση του δικού τους κράτους. Ο Ρόμπιν Μιλς, πρώην γεωλόγος της Shell και συγγραφέας του "The Myth of the Oil Crisis", ο οποίος είναι τώρα σύμβουλος στο Ιράκ, δήλωσε σε μια συζήτηση ότι τα νέα σχετικά με την Total είναι πολύ άσχημα για τη Βαγδάτη. Και για την ίδια την Total, η ανάληψη μέτριων κοτιασμάτων στο Κουρδιστάν "δεν είναι και ότι καλύτερο αν σκεφτεί κανείς το ρίσκο που αναλαμβάνουν απέναντι στη Βαγδάτη". Ίσως όμως "η Total να μην βλέπει πλέον κανένα ρίσκο στην αντιμετώπιση της Βαγδάτης". Μπορεί λοιπόν η κυβέρνηση να τακτοποιήσει τις ατίθασες πετρελαϊκές;
Ο Πάτρικ Όζγκουντ, συντάκτης του περιοδικού Oil & Gas, δήλωσε ότι η Βαγδάτη θα μπορούσε να απαντήσει πουλώντας τα περιουσιακά στοιχεία της Total στην Petrochina. Αλλά ακόμα και αυτό δεν θα έλυνε το βασικό της πρόβλημα: "Δεν βλέπω πως είναι έξυπνο για τη Βαγδάτη το να εξαρτάται τόσο πολύ από την Shell, την ΒΡ, τους Ρώσους και τους Κινέζους".
Από αυτή την αναμέτρηση προκύπτουν κάποια συμπεράσματα που δεν συνάδουν με την κοινή λογική: Οι πετρελαϊκές, όπως φαίνεται, δεν θα καταβάλουν οποιοδήποτε τίμημα για να έχουν πρόσβαση στα μεγαλύτερα κοιτάσματα του πλανήτη, αλλά θα προτιμήσουν ευνοϊκότερους όρους. Το πετρέλαιο δεν θα πιεστεί. Θα βρει τη δική του αγορά. Και κάποιες φορές, ένα νέο κράτος μπορεί να γεννηθεί δίχως ούτε μια σφαίρα και ούτε έναν διαδηλωτή.
κρατιδίου. Πρόκειται, άραγε, για το μυστικό όπλο του Κουρδιστάν;
Οι ξένες πετρελαϊκές εταιρείες έχουν εξοργιστεί με την “τσιγγουνιά” της Βαγδάτης, ενώ, αντίθετα, αποτελούν μεγάλο δέλεαρ γι’ αυτές οι πολύ πιο φιλελεύθεροι όροι των πετρελαϊκών συμβολαίων που τούς παρέχουν οι Κούρδοι.
Οι εταιρείες αυτές μεταβάλλονται, άθελά τους, σε πέμπτο πυλώνα στην πορεία του ιρακινού Κουρδιστάν προς την οικονομική αυτονομία. Στις 31 Ιουλίου, η γαλλική Total έγινε η Τρίτη μεγάλη πετρελαϊκή που διέρρηξε τις σχέσεις της με την κεντρική ιρακινή κυβέρνηση της Βαγδάτης υπογράφοντας, χωρίς την έγκρισή της, μία πετρελαϊκή συμφωνία με το Κουρδιστάν.
Η Βαγδάτη, η οποία επιδιώκει να έχει τον πλήρη έλεγχο των τεράστιων πετρελαϊκών εσόδων της χώρας, απαγορεύει στις πετρελαϊκές να συναλλάσσονται απευθείας με το Κουρδιστάν και, αντίθετα, απαιτεί από αυτές να καταθέτουν προσφορές για πρότζεκτ μέσω του Υπουργείου Πετρελαίου και να εξάγουν το πετρέλαιο που παράγουν μέσω των αγωγών που βρίσκονται υπό τον δικό της έλεγχο.
Ωστόσο, η ExxonMobil, η Chevron και η Total περιφρονούν τις αντιρρήσεις της κεντρικής ιρακινής κυβέρνησης, με συνέπεια να τίθενται εν αμφιβόλω τα συμβόλαιά τους στον ιρακινό Νότο. Το σκεπτικό τους είναι ότι, παρά τη σχετικά κατώτερη αξία των πετρελαϊκών αποθεμάτων του ιρακινού Κουρδιστάν, οι δυνατότητες στην περιοχή αυτή αντισταθμίζουν την απειλή από πιθανή απώλεια πρόσβασης στο καθεαυτό Ιράκ, σύμφωνα με στελέχη πετρελαϊκών με τα οποία μίλησα.
Η πίεση τώρα θα ασκηθεί προς την πλευρά της Βαγδάτης ώστε να σταματήσει την «ανταρσία» προς τις πετρελαϊκές. Ωστόσο, αυτό αποτελεί άλλη μία πρόκληση για την κεντρική ιρακινή κυβέρνηση που ήδη έχει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη βία και τα μειούμενα έσοδα από το πετρέλαιο, εξαιτίας της κάμψης των πετρελαϊκών τιμών.
Ως τώρα έχουμε δει στην ιστορία πολλές περιπτώσεις κρατών που πέρασαν υπό τον ουσιαστικό έλεγχο εταιρειών – όπως, για παράδειγμα, έγινε με τις δραστηριότητες της United Fruit Company στην Λατινική Αμερική. Αλλά αν αυτή η τάση συνεχιστεί στο Κουρδιστάν, θα σηματοδοτήσει, εξ όσων εγώ μπορώ να θυμηθώ, την πρώτη φορά που πετρελαϊκές εταιρείες θα αποτελέσουν τους πρωταρχικούς παράγοντες στην ουσιαστική αυτονόμηση ενός κράτους. Βέβαια, θα εξαρτηθεί από την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση να μην την «καταπιούν» οι πετρελαϊκές, κάτι το οποίο υπήρξε η μοίρα μερικών κρατών της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Εκ πρώτης όψεως, η απόφαση των εταιρειών να αγνοήσουν την Βαγδάτη μοιάζει ανόητη. Το Ιράκ αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο στην πετρελαϊκή βιομηχανία, με αποδεδειγμένα πετρελαϊκά αποθέματα της τάξης των 148 δισεκ. βαρελιών περίπου – που αποτελούν τον δεύτερο μεγαλύτερο όγκο συμβατικού αργού στον κόσμο. Συγκριτικά, η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση διατείνεται ότι η περιοχή του δικού της ελέγχου έχει άλλα 45 δισεκ. βαρέλια.
Μετά την ανατροπή του Σαντάμ το 2003, οι πετρελαϊκές εταιρείες από όλον τον κόσμο έσπευσαν να εισέλθουν στην χώρα για να αποκτήσουν δικαιώματα εκμετάλλευσης για παλαιότερα κοιτάσματα και δικαιώματα ερευνών για νέα κοιτάσματα. Αλλά η Βαγδάτη έχει θέσει αυστηρούς όρους και προσφέρει συμβόλαια με χαμηλές απολαβές, τα οποία αποτελούν ρίσκο για τους επενδυτές.
Μέχρι πρόσφατα, οι μεγάλες πετρελαϊκές αντιδρούσαν στους όρους αυτούς, αλλά συμμετείχαν με την ελπίδα βελτίωσης των συνθηκών στην πορεία. Πλέον, η γκρίνια στις τάξεις τους εντείνεται.
Ένας τέταρτος γύρος αδειοδότησης τον Μάιο φανέρωσε αφενός ότι η Βαγδάτη δεν επιθυμεί να φανεί πιο γενναιόδωρη και αφετέρου ότι οι πετρελαϊκές βαρέθηκαν. Μόλις τρία από τα 12 οικόπεδα που προσφέρθηκαν συγκέντρωσαν προσφορές. Τον Οκτώβριο, η υπό κανονικές συνθήκες συντηρητική ExxonMobil προχώρησε σε “ανταρσία” υπογράφοντας συμφωνία με το Κουρδιστάν, παρά το γεγονός ότι είχε συμβόλαιο εκμετάλλευσης για το κοίτασμα West Qurna στο δυτικό Ιράκ. Αυτό έμοιαζε με ένα μεγάλο στοίχημα διότι το West Qurna περιέχει 8,7 δις βαρέλια πετρελαίου και υπάρχει η πιθανότητα ανάκλησης της άδειας από τη Βαγδάτη ως τιμωρία για το άνοιγμα προς τους Κούρδους. Τώρα πλέον, η απόφαση της Total για απόκτηση του 35% σε δύο οικόπεδα του Κουρδιστάν εντείνει τις προσπάθειες.
Την ίδια στιγμή, η Exxon τιμωρήθηκε με αποκλεισμό από τον τελευταίο διαγωνισμό και η Chevron αποκλείστηκε από μελλοντικά συμβόλαια. Παρόλα αυτά, οι εταιρείες αυτές δεν πτοούνται. “Καταλαβαίνουμε πλήρως ότι αν υπογράψουμε συμβόλαιο στον βορρά τότε θα αποκλειστούμε στο νότο”, τόνισε ανώνυμο στέλεχος. “Άρα, το ερώτημα είναι ‘έχουμε εξαντλήσει τις επιλογές μας για μια συμφωνία στο νότο, την οποία θεωρούμε αποδεκτή;’”
Σύμφωνα με τον ίδιο, η απάντηση είναι ‘ναι’ για όσες εταιρείες καταφεύγουν στο βορρά. “Πιστεύω ότι αυτό αρχίζει να γίνεται εμφανές καθώς πολλές εταιρείες επιχειρούν να αναδιαπραγματευτούν τους όρους. Οι όροι στον βορρά είναι πολύ καλύτεροι. Η κυβέρνηση παίρνει ένα μερίδιο, αλλά όσο καλύτερα αποδίδεις, τόσο καλύτεροι είναι οι όροι”. Προσθέτει πως “πετάς σε ένα μοντέρνο αεροδρόμιο. Υπάρχουν καλά ξενοδοχεία, καλές υποδομές. Σε συνδυασμό με τα σχέδια των Κούρδων για την κατασκευή ανεξάρτητων αγωγών που θα αποφεύγουν το Ιράκ εξ ολοκλήρου, η συμφωνία είναι ένα βιώσιμο κομμάτι προς την δημιουργία μιας ανεξάρτητης οντότητας στην περιοχή.
Κάποιοι το αποκαλούν ως βασικό στοιχείο για την υλοποίηση του ονείρου των Κούρδων για ίδρυση του δικού τους κράτους. Ο Ρόμπιν Μιλς, πρώην γεωλόγος της Shell και συγγραφέας του "The Myth of the Oil Crisis", ο οποίος είναι τώρα σύμβουλος στο Ιράκ, δήλωσε σε μια συζήτηση ότι τα νέα σχετικά με την Total είναι πολύ άσχημα για τη Βαγδάτη. Και για την ίδια την Total, η ανάληψη μέτριων κοτιασμάτων στο Κουρδιστάν "δεν είναι και ότι καλύτερο αν σκεφτεί κανείς το ρίσκο που αναλαμβάνουν απέναντι στη Βαγδάτη". Ίσως όμως "η Total να μην βλέπει πλέον κανένα ρίσκο στην αντιμετώπιση της Βαγδάτης". Μπορεί λοιπόν η κυβέρνηση να τακτοποιήσει τις ατίθασες πετρελαϊκές;
Ο Πάτρικ Όζγκουντ, συντάκτης του περιοδικού Oil & Gas, δήλωσε ότι η Βαγδάτη θα μπορούσε να απαντήσει πουλώντας τα περιουσιακά στοιχεία της Total στην Petrochina. Αλλά ακόμα και αυτό δεν θα έλυνε το βασικό της πρόβλημα: "Δεν βλέπω πως είναι έξυπνο για τη Βαγδάτη το να εξαρτάται τόσο πολύ από την Shell, την ΒΡ, τους Ρώσους και τους Κινέζους".
Από αυτή την αναμέτρηση προκύπτουν κάποια συμπεράσματα που δεν συνάδουν με την κοινή λογική: Οι πετρελαϊκές, όπως φαίνεται, δεν θα καταβάλουν οποιοδήποτε τίμημα για να έχουν πρόσβαση στα μεγαλύτερα κοιτάσματα του πλανήτη, αλλά θα προτιμήσουν ευνοϊκότερους όρους. Το πετρέλαιο δεν θα πιεστεί. Θα βρει τη δική του αγορά. Και κάποιες φορές, ένα νέο κράτος μπορεί να γεννηθεί δίχως ούτε μια σφαίρα και ούτε έναν διαδηλωτή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου