Όταν ο μέγας δημοκράτης Πάγκαλος μοίραζε δις στο φασιστικό καθεστώς της Αλβανίας…

14/09/1997
ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ της περασμένης Παρασκευής στη μεγάλη αίθουσα του υπουργείου Εξωτερικών τα πράγματα θύμιζαν κάπως αναπαράσταση του «Σχεδίου Μάρσαλ», με την Ελλάδα σε ρόλο «μεγάλης δύναμης». Υποδεχθήκαμε τον υπουργό Εξωτερικών μιας μικρής χώρας που βγαίνει από τον δικό της εμφύλιο, τον πήγαμε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Πρωθυπουργό και στον....
Πρόεδρο της Βουλής για τα τυπικά και κατόπιν τον παρέλαβε ο ημέτερος υπουργός Εξωτερικών και του προσέφερε τη βοήθειά μας.


Του έδωσε επί τόπου μια επιταγή 2 δισ. δρχ., του ανακοίνωσε ότι θα δώσουμε άλλα 18 δισ. δρχ. σε δάνεια και του υποσχέθηκε τεχνική βοήθεια για να αποκατασταθεί στη χώρα του η τάξη, να φτιάξουν κράτος και να αναπτυχθούν γενικώς. Μεγαλεία!
Οποιος παρακολούθησε το επίσημο πρόγραμμα του υπουργού Εξωτερικών κ. Θ. Πάγκαλου και του αλβανού συναδέλφου του κ. Πασκάλ Μίλο, μπορεί να καταλάβει τι συνέβαινε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 μεταξύ των ελλήνων και των αμερικανών υπουργών! Η διαφορά είναι ότι τώρα βρισκόμαστε στην άλλη πλευρά, στους «έχοντες και κατέχοντες». Και δεν είμαστε και «ιμπεριαλιστές».
Το βράδυ όμως τα πράγματα άλλαξαν. Ο «πλούσιος» κ. Πάγκαλος και ο «φτωχός» κ. Μίλο πραγματοποίησαν μια ιδιωτική εμφάνιση που δεν συνηθίζεται. Ο «δικός» μας οδήγησε τον φιλοξενούμενό του στην Ελευσίνα, στην ιδιαίτερη εκλογική του περιφέρεια.

* Ο «ευρωπαίος» και ο «Θοδωρής»
Σαν δύο παλαιοί φίλοι που αποφασίζουν πού θα περάσουν το βράδυ τους. Μερικοί θα απορήσουν: «Πήγε ο Πάγκαλος έναν Αλβανό στους Αρβανίτες;». Μα γι’ αυτό τον πήγε! Ο εν λόγω «Αλβανός» δεν έχει καμία σχέση με το στερεότυπο που διαμορφώθηκε στην ελληνική κοινωνία για τους γείτονες. Είναι ένας «ευρωπαίος» σοσιαλιστής πολιτικός με «φινέτσα» και σύγχρονες αντιλήψεις για τη διεθνή πολιτική. Επιπλέον στην Ελευσίνα δεν υπάρχουν πια «αυθεντικοί» Αρβανίτες. Υπάρχουν αυτοί που υπερηφανεύονται για την καταγωγή τους, όπως υπερηφανεύονται για το ότι ζουν σε έναν από τους πιο φημισμένους χώρους της αρχαίας ελληνικής λατρείας, και αυτό είναι όλο. Δεν μιλούν τη γλώσσα ούτε έχουν κρατήσει τα έθιμα. Για τον κ. Μίλο αυτό δεν ήταν πρόβλημα: γνωρίζει ο ίδιος αρκετά καλά την ελληνική γλώσσα.
Οσοι βρέθηκαν το βράδυ της Παρασκευής στο παλαιό Σαπωνοποιείο της Ελευσίνας, το «Ελαιουργείο», έγιναν μάρτυρες περιστατικών που δεν συναντά εύκολα κανείς στην πολιτική και πολύ περισσότερο στη διπλωματία. Κατ’ αρχήν οι άνθρωποι εκεί μάλλον αγνοούν ότι ο κ. Πάγκαλος είναι μέλος της κυβερνήσεως. Ουδείς τον απεκάλεσε «κύριε υπουργέ». Για όλους ήταν ο «Θοδωρής». Δεύτερον, διεφάνη ότι υπερηφανεύονται γι’ αυτόν λιγότερο για την πολιτική του ιδιότητα και περισσότερο για την αρβανίτικη καταγωγή του. Αυτή η καταγωγή πάει πολύ μακριά. Η προγιαγιά του η Μαριγώ ήταν από τις πιο δυναμικές γυναίκες της περιοχής. Καταγόταν από τους Χατζημελέτηδες που προσέφεραν πολλά στην Επανάσταση του 1821. Ο Γιάννης Χατζημελέτης μάλιστα ήταν «χρηματοδότης» του Γεωργίου Καραϊσκάκη και διέθεσε όλη την περιουσία του στον Αγώνα, για να πεθάνει πάμπτωχος.
Ο κ. Πάγκαλος πήγε τον καλεσμένο του στο «Ελαιουργείο» για ένα συγκεκριμένο λόγο: να παρακολουθήσει μια βραδιά αφιερωμένη στον κ. Ευ. Λιάπη, γνωστό λαογράφο και συγγραφέα, που συγκεντρώνει τον σεβασμό στην περιοχή γιατί αναζητεί και καταγράφει εδώ και δεκαετίες την αρβανίτικη πολιτιστική παράδοσή της.

* «Γκε μιρ»; ­ «Σου μιρ»
Παρεμπιπτόντως παρακολούθησαν και μια «εικαστική παρέμβαση» νέων καλλιτεχνών, υπερβολικά «μοντέρνα», αλλά πάντως ενδιαφέρουσα. Ανάμεσα στους «σουρεαλιστές» δημιουργούς και στον λαογράφο, ο κ. Πάγκαλος έδειχνε να απολαμβάνει ιδιαιτέρως την έκπληξη που δοκίμασαν όσοι τον είδαν να εμφανίζεται έχοντας δίπλα του τον υπουργό Εξωτερικών της Αλβανίας. Και με την ευκαιρία «ξεκαθάρισε», με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο, τα πράγματα με ορισμένους φίλους του, που «του παριστάνουν από χρόνια» ότι γνωρίζουν την αρβανίτικη γλώσσα.

Πασχάλη, για ρώτα τους να δω αν μιλάνε πράγματι αρβανίτικα.
Ακολουθούσαν υποτυπώδεις διάλογοι ανάμεσα στον κ. Μίλο και στους φίλους του έλληνα υπουργού που επιχειρούσαν με περισπούδαστο ύφος να κάνουν επίδειξη γνώσεων ενώπιόν του.

Γκε μιρ; (Είσαι καλά;).

Σου μιρ (Πολύ καλά).

Μίρο παύσιμα (Εις το επανιδείν).

Ο κ. Πάγκαλος όμως μπορεί να μην ξέρει αρβανίτικα, ξέρει όμως ότι αυτή η γλώσσα δεν έχει μόνον… είκοσι λέξεις.
Ολο τέτοια λέτε; Αυτά τα ξέρω κι εγώ. Τίποτε πιο σύνθετο να πείτε.
Το Σαπωνοποιείο θυμίζει κάπως τον «Μύλο» της Θεσσαλονίκης και θα τον θυμίζει περισσότερο όταν ολοκληρωθεί η διαμόρφωσή του, που ανέλαβε ο δήμος. Προς το παρόν φιλοξενεί μικρές εκδηλώσεις και αυτή την περίοδο την ομαδική «Εκθεση μοντέρνας τέχνης», στα πλαίσια των «Αισχυλείων». Ο κ. Πάγκαλος ξενάγησε τον ομόλογό του.

Εδώ, Πασχάλη, παλαιά βγάζαμε λάδι.
Και σαπούνι «εξαιρετικής ποιότητος». Οι «εικαστικές παρεμβάσεις» στον χώρο δεν είναι και τόσο κατανοητές, αλλά ο κ. Πάγκαλος δεν πολυσκοτίζεται. Προτιμά να αναφέρει στον κ. Μίλο την ιστορία της περιοχής. Του μιλάει ­ καθώς παρακολουθούν τα παράξενα εκθέματα ­ για τον Αισχύλο, τον Πλούτωνα, την Περσεφόνη, τα ελευσίνια μυστήρια. Και κάθε τόσο τον παρουσιάζει στους φίλους του.

Είναι ο υπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας.
Σαν να ήταν κάποιος μακρινός συγγενής που έλειπε χρόνια. Η παρέα μεγάλωνε καθώς περιεργάζονταν τις καλλιτεχνικές δημιουργίες. Οι Ελευσίνιοι δεν έχαναν την ευκαιρία να πιάσουν κουβέντα με τον κ. Μίλο. Στην πραγματικότητα, μόνον ο τιμώμενος συγγραφέας, ο κ. Λιάπης, μπόρεσε να μιλήσει με άνεση στον αλβανό υπουργό στην αρβανίτικη γλώσσα όταν του τον παρουσίασε ο κ. Πάγκαλος.

Βαγγέλη, δεν έχεις παράπονο με τον επισκέπτη που σου έφερα…

Προς το τέλος της περιήγησης οι δύο υπουργοί έφθασαν σε μια έκθεση φωτογραφίας.

Thisismyson, είπε ο κ. Πάγκαλος στα αγγλικά.

* Μια σπάνια καταγωγή

Πράγματι σε μία από τις εκτιθέμενες φωτογραφίες εικονιζόταν ο… γιος του! Ο υπουργός εξήγησε ευγενικά πώς βρέθηκε η φωτογραφία του. Ο περίπατος στο Σαπωνοποιείο ολοκληρώθηκε με σχόλια και πειράγματα μεταξύ ελληνικών, αρβανίτικων και αγγλικών! Τα τελευταία προσετέθησαν όταν μια κυρία δήλωσε μια μάλλον σπάνια καταγωγή: Αρβανιτο-αγγλίδα!
Οταν ήλθε η ώρα της εκδήλωσης, ο τιμώμενος λαογράφος αναφέρθηκε στην παράδοση και στην ιστορία της Ελευσίνας. Στα 83 χρόνια του ο κ. Λιάπης, με 15 βιβλία στο ενεργητικό του, μίλησε μπροστά στους δύο υπουργούς με ένα λόγο μάλλον ασυνήθιστο. «Εδώ κάποτε το περιβάλλον είχε κομψότητα και αισθητική καλοσύνη», είπε περιγράφοντας την παλαιά Ελευσίνα. «Οι παππούδες μας μάς παρότρυναν να μη μιλάμε την αρβανίτικη γλώσσα γιατί πίστευαν ότι θα ξεφύγουμε από τη μιζέρια αν αποκοπούμε από τον παραδοσιακό βίο μας». Ο ίδιος αισθάνεται «ανάμεσα στον χριστιανισμό και στην αρχαία ελευσινιακή λατρεία». Ο κ. Πάγκαλος αγόρασε όλα τα βιβλία του και τα προσέφερε στον κ. Μίλο.
Η περιήγηση του αλβανού πολιτικού έκλεισε στην ταβέρνα «Ο Γκιόγκας», όπου οι δύο υπουργοί, ο πρέσβης της Αλβανίας στην Αθήνα κ. Χ. Τσαμπέη και ορισμένοι φίλοι του κ. Πάγκαλου κατέστησαν εαυτούς «μύστες» των γαστρονομικών απολαύσεων της πόλης του Αισχύλου. Ασφαλώς ο κ. Μίλο ήταν ο κερδισμένος της ημέρας. Εξασφάλισε οικονομική βοήθεια για τη χώρα του και… ψήφους για τον εαυτό του. Ποιος από την ελληνική μειονότητα της Αλβανίας στην περιοχή της Επισκοπής όπου εκλέγεται δεν θα τον ψηφίσει όταν θα διηγείται τις «ελευσίνιες» εμπειρίες του;

πηγή