Φαλάκρας Εγκώμιον ! - Γιατί οι Αρχαίοι Μακεδόνες ξύρισαν τα μαλλιά τους!

Συνεσίου του Κυρηναίου Φαλάκρας Εγκώμιον 

Πρόκειται για ένα κείμενο πού έγραψε ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος, Συνέσιος ο Κυρηναίος (370 - 414) υπερασπίζοντας τη φαλάκρα των αντρών αντιμαχόμενος τον Δίωνα τον Χρυσόστομον και το σύγγραμμά του ''κόμης εγκώμιον''. Η πρώτη φράση αυτού του δοκίμιου αρχίζει ως εξής,

''Δίωνι τω χρυσώ την .....γλώτταν εποιήθη βιβλίον, κόμης εγκώμιον, ούτω δη τι λαμπρόν, ως ανάγκην είναι παρά του λόγου φαλακρόν άνδρα αισχύνεσθαι. Συνεπιτίθεται γάρ ο λόγος τη φύσει δε άπαντες εθέλομεν είναι καλοί, πρός ό μέγα μέρος αι τρίχες συμβάλλονται, αίς ημάς εκ παίδων η φύσις ωκείωσεν''.

Δηλαδή, ''Το εγκώμιον της κόμης (μαλλιών) του Δίωνος του Χρυσοστόμου αποτελεί ένα έργο τόσο αποτελεσματικό πού ένας φαλακρός δεν μπορεί παρά να κοκκινίσει μπροστά από τα επιχειρήματά του. Όλόκληρη η πραγμάτευση βασίζεται σ'αυτό το γενικό αξίωμα ότι όλοι λόγω φύσεως θέλουμε να είμαστε ωραίοι και στο παρουσιαστικό μας παίζει αποφασιστικό ρόλο η κόμη στην οποία η φύση θέλησε να συνηθίσουμε από παιδιά''.

Κατόπιν ο ίδιος ο Συνέσιος παραπονείται για την ατυχία να χάσει τα μαλλιά του, πράγμα το οποίο τον έθιξε βαθειά μέσα στη καρδιά του. Σε σημείο μάλιστα νε θεωρεί ότι αυτό πού υπέστη να είναι χειρότερο από τον Αρχιδάμειο Πόλεμο (τη πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου), πού υπέστησαν οι Αθηναίοι όταν ο Αρχίδαμος ο βασιλιάς της Σπάρτης κάτεστρεψε το δάσος των Αχαρνών. Έτσι πολύ γρήγορα απέκτησε το παρουσιαστικό ατημέλητου Ευβοέα όπως λέει το ποίημα κατά την εκστρατεία στη Τροία ''όπιθεν κομόωντας'' (με κάποιες τρίχες στο σβέρκο!). Μα πού τελείωσε η θεία πρόνοια και τι κακό έκανε ώστε να μην αρέσει στις γυναίκες; Εξ άλλου δεν το απέδειξε και η Παρύσατις όταν απώθησε για τον ωραίο Κύρο την αγάπη του (πρωτότοκου γιού της) Αρταξέρξη; Γι αυτό έκλαψε δάκρυα πικρά για την ατυχία του χωρίς να μπορέσει να δώσει μιά εξήγηση.

Η φαλάκρα όμως είναι το φυσικό πεπρωμένο των αντρών έστω και εάν αυτή δεν επέρχεται σε όλους ανθρώπους. Γι αυτό πρέπει να διορθώνουν με το ξυράφι, αυτό πού η φύση δεν μπόρεσε. Αξίζει να μνημονευθεί το γεγονός ότι πρίν τη θρυλική μάχη των Θερμοπυλών οι Σπαρτιάτες συμμάζεψαν τα μαλλιά τους και κατά τον Δίωνα ήταν μιά μεγάλη μάχη λόγω του ότι αυτοί φρόντισαν να χτενίσουν τα μαλλιά τους πρίν αυτή αρχίσει αλλά προφανώς αυτό έφερε σ'αυτούς ατυχία αφού κανένας τους δεν
επέζησε. Και δεν το λέει αυτό ο Συνέσιος γιατί τα μαλλιά είναι νεκρά τμήματα για τους ζωντανούς αλλά εξακολουθούν να μεγαλώνουν ακόμα και μετά το θάνατο σύμφωνα με μαρτυρίες αιγυπτίων θεραπευτών πού είδαν έναν νεκρό τους πού τον είχαν φρεσκοξυρίσει όταν πέθανε να του έχουν μεγαλώσει μαλλιά και γένεια ένα χρόνο αργότερα!

Ο Δίων όμως δεν αναφέρει τις επιτυχίες των Μακεδόνων πού εκδικήθηκαν το θάνατο των Σπαρτιατών, αφού γνωρίζοντας την ενόχληση πού προκαλούν τα μακριά μαλλιά τα ξύρισαν μαζικά πρίν τη μάχη στους Αρβήλους. Έτσι πολέμησαν με επιτυχία αμυνόμενοι τον ελληνικό λαό με τη βοήθεια του Θεού, τη θεά τύχη και την αξία τους. Σύμφωνα με όσα γράφει ο Πτολεμαίος ο γιός του Λάγου, πού γνώριζε τα συμβάντα μιάς και είχε λάβει μέρος και σίγουρα δεν εψεύδετο διότι την εποχή πού συνέγραψε το έργο του ήταν βασιλιάς, οι μακεδόνες σιχαίνονταν τα μακριά μαλλιά εξ αιτίας του παρακάτω γεγονότος.

Ένας Μακεδόνας οπλίτης πού είχε αφήσει να μεγαλώσουν τα μαλλιά του και τα γένεια του υπερβολικά μαχόταν με έναν Πέρση. Ο αντίπαλός του είχε μιά φαεινή ιδέα. Ξάφνου σε μιά στιγμή ακραίου κινδύνου ξεφορτώνεται την ασπίδα και το κοντάρι αφού αποτελούσαν άχρηστο εμπόδιο στον αγώνα κατά του μακεδόνα και του όρμηξε επάνω αρπάζοντάς τον από τα γένεια και τα μαλλιά θέτοντάς τον γρήγορα εκτός μάχης, μετά τον έσυρε πρός το μέρος του από τη κόμη, σαν το ψάρι πού κρέμεται από το καλάμι! Τέλος ο πέρσης βγάζει το σπαθί από τη θήκη και τρυπάει τον μακεδόνα πού είχε ήδη πέσει αποκαμωμένος στο έδαφος. Ένας άλλος πέρσης είδε το συμβάν και μετά ένας άλλος και ένας άλλος ακόμα, ώσπου όλοι οι πέρσες πετούν κάτω την ασπίδα και ακολουθώντας τους μακεδόνες στο πεδίο της μάχης τους αρπάζουν από τα μακρυά μαλλιά. Στις γραμμές των περσών περνούσε ένα είδος συνθήματος ότι δηλαδή οι εχθροί έπρεπε να αρπαχθούν από τα μαλλιά. Τοιουτοτρόπως απ'όλη τη σαρισοφόρο φάλαγγα του Αλεξάνδρου μόνον οι φαλακροί προφανώς έμειναν στη θέση τους να πολεμήσουν.

Εκείνη τη στιγμή ο βασιλιάς Αλέξανδρος βρέθηκε σε αμηχανία καταπιεζόμενος από τους άοπλους αντιπάλους πού εάν οι ίδιοι ήσαν οπλισμένοι δεν θα μπορούσαν να του κάνουν τίποτα. Ντροπιασμένος πολύ ο Αλέξανδρος θα κατέφευγε στη Κιλικία γενόμενος ο περίγελως των ελλήνων, νικημένος από μιά ''τριχομαχία''! Αλλά καθώς ήταν πεπρωμένο οι Αχαιμενίδες να παραδώσουν το σκήπτρο στους Ηρακλείδες ο Αλέξανδρος πού αντελήφθη αμέσως τον κίνδυνο έδωσε διαταγή στους σαλπιγκτές να ανακοινώσουν την υποχώρηση και μόλις οδήγησε το στρατό του όσο πιό μακριά γινόταν σε μιά καλή τοποθεσία έστειλε επάνω τους μιά ορδή κουρέων πού παρωτρυμένοι από τις παχειλές αμοιβές του βασιλιά, ξύρισαν τα κεφάλια των μακεδόνων μαζικά! Έκτοτε τα πράγματα χειροτέρεψαν για το Δαρείο και τους πέρσες μιάς και πού χάθηκε η ευκαιρία εκείνης της θανατηφόρας λαβής, αναγκασμένοι τώρα να αντιμετωπίσουν με τα όπλα πολεμιστές κατά πολύ ανώτερους από τους ίδιους.

Η κόμη βεβαίως δεν κάνει να φαίνεται φοβερός κανένας εκτός από τα σκιάχτρα πού τρομάζουν τα παιδιά, αφού αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι οπλίτες όταν θέλουν να φοβίσουν τον εχθρό καλύπτουν το κεφάλι τους με το κράνος. Δεν είναι συνεπώς το κράνος - όνομα και πράγμα - ένα χάλκινο κρανίο; !!!

Ο ίδιος ο Αχιλλέας επιβεβαιώνει ότι οι Τρώες ανεθάρρυσαν όχι γιατί δεν έβλεπαν πιά να αιωρείται η αλογοουρά του λοφίου της περικεφαλαίας αλλά γιατί δεν έβλεπαν πιά να ακτινοβολεί το μέτωπο του κράνους ''ου γάρ εμής κόρυθος λεύσσουσι μέτωπον εγγύθι λαμπομένης''. Η φαλάκρα είναι πράγματι όπως η λάμπουσα και λεία επιφάνεια του κράνους πού προκαλεί φόβο! ''τό γάρ αποστίλβον αυτής και λείον, αυτό τούτο φαλάκρα τε άν είη και φόβητρον''. Γι αυτό, καταλήγει ο Συνέσιος, πρέπει οι μακρυμάλληδες να ευπρεπιστούν κόβωντας τα μαλλιά τους και να συγχαρούν τους φαλακρούς πού δεν έχουν την ανάγκη να πάνε στον κουρέα!

Ραφαήλ Διαμαντής
Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος -macedoniahellenicland.eu